مجله گردشگری

کلته منار خیوه، در کنار سر در مدرسه شیردار سمرقند و یا گنبد شیاردار مقبره تیمور در ردیف اول نمادهای تبلیغات گردشگری ازبکستان قرار دارد و عکس آن اکثرا زیور جلد کتاب‌های راهنمای گردشگران می‌باشد.

شهر تاریخی و باستانی خیوه در استان خوارزم ازبکستان در سمت چپ ساحل  آمودریا (رودخانه جیحون ) بر اساس مطالعات باستان شناسی اواخر قرن یکم قبل  از میلاد ایجاد شده است. خیوه برگرفته از نام چاه آب قدیمی "حیوک Heyvak"  یعنی "صدای رضامندی" است که در زمانهای قدیم جاده ارتباطی تجاری غرب به شرق  از این شهر عبور می کرد. اوایل قرن چهارم میلادی خیوه و خوارزم در ترکیب  دولت ساسانی‌ها جزو سرزمین ایران بود که در سال 812 میلادی به تصرف عربها  درآمد.

کهن‌ترین بنای معماری باقی مانده از خیوه، مقبره شیخ سید علاء الدین است که  قدمت آن به اوایل قرن چهاردهم باز می‌گردد. این بنا توسط شاگرد و مریدان  شیخ سید علاء الدین، عارف معروف سلسله نقشبندی، امیر کولیال، ساخته شده  است. در اصل مقبره شامل یک ساختمان با یک درگاه کوچک در دیوار جنوبی بود.  مقبره با یک گنبد به شکل بادبان تخت مثلثی شکل بود. سپس زیارت‌خانه (محل  نماز) با سردر و ورودی (فعلاً فعال) در قرن هجدهم در بال غربی به این مقبره  متصل شد. ورودی اولیه بقعه خارج شده و دهانه طاق در دیوار غربی آن در کنار  زیارت‌خانه چیده شده است. طاقچه‌های به همین شکل دیوارهای دیگر زیارت‌خانه را عمیق‌تر کرد.

پهلوان محمود خوارزمی متخلص به قتّالی، مشهور به پوریای ولی، یکی از  نامدارترین و محبوب‌ترین پهلوانان تاریخ ایران است. او اهل سرزمین خوارزم و  پرده‌دار دارالصفا (خوی امروزی) بود و گفته شده در ورزش‌های زورخانه‌ای و  پهلوانی مهارت زیادی داشته‌ است به‌ طوری که کسی حریف او نبود و در  سرزمین‌های اسلامی سفر می‌کرد و با رقیبان گوناگون کُشتی می‌گرفت. او در  ساده‌زیستی،  دستگیری از مستمندان و ستمدیدگان، و چشم بستن بر زرق و برق  دنیای فانی، به  معرفتی ناب رسیده بوده‌است.

نمای اصلی مدرسه محمد امین خان دارای یک مناره عظیم و کم ارتفاع است. آنها  قرار بود منطقه اصلی شهر را در دروازه غربی ایچان قلعه با مناره و مدرسه  تکمیل کنند. این مناره قرار بود در صورت تکمیل شدن به بزرگترین مناره آسیای  مرکزی تبدیل شود. مناره ناتمام با قطر پایه 14.2 متر باید طبق نقشه آن 70  تا 80 متر ارتفاع می‌داشت. قطر در نظر گرفته شده با ارتفاع به شدت کاهش  می‌یافت که می توانست مناره را قوی‌تر کند. اما ساخت و ساز در ارتفاع 29  متری متوقف شد و به همین دلیل نام کلتا منار (یا مناره کوتاه) به آن اختصاص  یافت.

روبه‌روی ارگ کهن و درست در مقابل دروازه‌ی غربی، یکی از اصلی‌ترین  جاذبه‌های ازبکستان قرار گرفته است. مدرسه محمد امین خان.  این مدرسه‌ی دو  طبقه که مساحت آن ۶۲*۷۲ متر است، نه تنها بزرگترین مدرسه‌ی خیوه، بلکه  بزرگترین مدرسه در آسیای میانه است. مدرسه  محمد امین خان در اواسط قرن ۱۹م  ساخته شد و اکنون اتاق‌های این مدرسه تبدیل به هتل شده است و از  میهمانان  و گردشگران این شهر میزبانی می‌کنند.

ژانت ما را به کنار ارگ کهنه یا قلعه قدیمی برد. از دروازه چوبی حکاکی شده دیگری که از کنار یک ایوان باشکوه می‌گذشت، وارد شدیم. این سازه‌های سقف دار و سه جداره به عنوان تهویه مطبوع اولیه عمل می‌کردند و نسیم‌های خنک‌تر شمالی را جذب می‌کردند و آنها را به گردش در می‌آوردند. بیشتر آنها ساده بودند، اما این یکی بخشی از کاخ خان بود که توسط ستون‌های فلوت‌دار عظیمی که با کنده‌کاری‌های پیچیده تزئین شده بود نگه داشته می‌شد. سه دیوار کاملاً کاشی کاری شده بودند، و هر دیوار را با پیچیدگی مسحورکننده‌ای پوشانده بودند. اینجا جایی بود که بعداً به آن باز خواهم گشت تا طرح‌های بالقوه را کشف کنم."کریستوفر اصلان الکساندر "فرش سواری تا خیوه" 2010

ایچان‌قلعه یا قلعۀ ایچان در شهر خیوه، ازبکستان واقع گردیده است. شهر  قدیمی دارای بیش از ۵۰ بناهای تاریخی و ۲۵۰ خانه‌های  قدیمی از سدۀ هجدهم  یا نوزدهم است. یکی از این بناهای قدیمی مسجد جامع  می‌باشد که در در قرن  دهم ساخته شده‌است. جذاب‌ترین قسمت قلعۀ ایچان  دیواره‌های آجری ان است.  این بنا در سال ۱۹۹۰ در فهرست  میراث جهانی یونسکو ثبت شده و از آن محافظت  می‌شود.

آرامگاه چهاربکر نام آرامگاهی در بخارا‌ست که مکان خاکسپاری چهار تن از    بزرگان بخارا و خاندانی بنام جبیره است. همچنین مسجد ماه خاصه در این  مجموعه آرامگاهی قرار دارد. در این آرامگاه طاووس‌های زیادی در بین گورها  در رفت‌ و آمدند. بسیاری از سازه‌های موجود در این مجموعه دارای کاشی‌های  پلی کروماتیک بسیار تزئینی هستند. این سایت در ۱۸ ژانویه ۲۰۰۸ در گروه  فرهنگی به یونسکو میراث جهانی اضافه شد.

محمد بهاءالدین نقشبند بخاری بنیادگذار سلسلهٔ طریقت نقشبندیه بود. وی در  محرم سال ۷۱۸ق در قصر عارفان بخارا به دنیا آمد. سه روز بعد از ولادت  بهاءالدین، جد او که از ارادتمندان طریقه خواجگان بود  وی را نزد خواجه  محمد بابا سماسی برد و باباسماسی، بهاءالدین را به فرزندی خود پذیرفت.  خواجه بهاءالدین نزد وی تربیت یافت و آداب طریقت را از سید امیر کلال آموخت  و بعد از طی مراحل سلوک از سوی امیر کلال اجازه یافت تا در صحبت مشایخ  دیگر به تکمیل مراحل مجاهدت بپردازد. بدین جهت وی چندین سال صحبت مشایخی  چون عارف دیگ گرانی، قُثم شیخ و خلیل آتا را دریافت. البته خواجه شماری  دیگر از مشایخ مانند زیدالدین ابوبکر تایبادی را نیز ملاقات کرد. او بر  اصول هشتگانهٔ خواجه عبدالخالق غجدوانی سه اصل افزود. خواجه بهاءالدین در  شب دوشنبه سوم ربیع‌الاول سال ۷۹۱ در سن ۷۳ یا ۷۴ سالگی درگذشت و در قصر  عارفان دفن‌شد.