بُخارا (به ازبکی: Buxoro) (به فارسی تاجیکی: Бухоро) پنجمین شهر بزرگ ازبکستان و مرکز ولایت بخارا است. شهر بخارا در جلگهٔ واقع در مسیر پایینی رود زرافشان و کنار کانال شاهرود (شهر رود) واقع است. جمعیت این شهر بر اساس برآورد سال ۲۰۱۷ حدود ۲۷۲٬۰۰۰ نفر بوده‌است. بخارا (همراه با سمرقند) یکی از دو شهر بزرگ تاجیکنشین و فارسی زبان ازبکستان است. مردم بخارا تا امروز نیز به زبان فارسی با گویش ویژهٔ آسیای مرکزی که امروزه به زبان فارسی تاجیکی معروف شده سخن می‌گویند که برخی منابع میزان فارسی زبانان این شهر را ۹۰٪ هم یاد کرده‌اند. ازبک‌ها و یهودیان بخارایی هم در بخارا زندگی می‌کنند. بخارا از کهن‌ترین شهرهای فرارود است که خود شهر بیش از ۲٬۵۰۰ سال پیشینه دارد ولی پیشینهٔ ماندن انسان‌ها در محلی که این شهر بر آن بنا شده به هزارهٔ دوم پیش از میلاد می‌رسد. بخارا در کنار جادهٔ ابریشم قرار گرفته و کامل‌ترین نمونهٔ یک شهر در سده‌های میانی در منطقهٔ آسیای مرکزی به‌شمار می‌رود که نمای تاریخی باستانی آن تا اندازهٔ زیادی دست نخورده مانده است. از مهم‌ترین بناهای تاریخی واقع در آن آرامگاه امیر اسماعیل سامانی که از شاهکارهای معماری مسلمانان در سدهٔ دهم میلادی به‌شمار می‌رود و شمار زیادی مدرسه متعلق به سدهٔ هفدهم میلادی است. هستهٔ تاریخی مرکزی بخارا در فهرست میراث تاریخی جهانی بشر یونسکو به ثبت رسیده است. پنبه و آلو از مهم‌ترین دستاوردهای کشاورزی بخارا به‌شمار می‌آیند، چنان که آلو بخارا در ایران به گونهٔ کامل شناخته شده‌است.
عبدالعزیزخان (۱۶۱۴–۱۶۸۳ م)، پسر ندر محمد خان، فرمانروای ازبک بخارا (خان بخارا) در قرن هفدهم، پنجمین خان سلسله جانی (هشترخانی) بود که از ۱۶۴۵ تا ۱۶۸۱ میلادی سلطنت نمود. عبدالعزیزخان، مفتی و یکی از برجسته‌ترین فرمانروایان سلسله جانیان بود. او فقه را نزد آخوند ملامحمد شریف بخاری آموخت و از وی اجازه فتوا گرفت. ادیب نیز بود و اغلب نامه‌ها و فرمانها را خود انشا می‌کرد. با مرگ عبدالعزیز خان، سلسله جانیان رو به زوال نهاد.
مدرسهٔ الغ‌بیگ بخارا یک مدرسهٔ دینی در میانهٔ تاریخی شهر بخارا است که در سال ۱۴۱۷ از سوی پادشاه و ستاره‌شناس تیموری الغ‌بیگ (۱۴۰۹–۱۴۴۹) ساخته‌شد. این سازه یادگار دوران شکوفایی معماری آسیای میانه است که در ساخت آن از سازه‌های دیگر شهرهای آسیای میانه الگوبرداری شده‌است. امروزه، این مدرسه تنها سازه در این مقیاس است که از زمان فرمانروایی تیموریان در بخارا به جا مانده‌است. این مدرسه همچنین کهن‌ترین سازهٔ بجا مانده از میان سه مدرسه‌ای‌ست که از سوی الغ بیگ در بخارا ساخته شده‌است.
مدرسه «نادر دیوان‌بیگی» یکی دیگر از آثار تاریخی و معماری شهر «بخارا» است. مدرسه نادر دیوان بیگی توسط نادر دیوان‌بیگی با دستور وزیر بخارا به نام «امام قلی‌خان» در سال‌های 1622 و 1623 میلادی ساخته شده است. این مدرسه در سمت شرق مجموعه لب حوض واقع است که در ابتدا به عنوان کاروان‌سرای ساخته شده است.
آثار هنری موجود در دنیای اسلام با توجه به احوال و گرایش‌های اندیشه هنرمندانش و نیز حامیان آنها دارای معنایی گوناگونی است، برخی اوقات این آثار بیانگر رمزی هستند که میتواند متأثر از تفکرات عرفای مسلط در زمان خلق اثر باشد. این چنین آثاری در هر لایه از معانی خود، رمزی با بار ارزشی ویژهای را جای داده‌اند. هدف این پژوهش، نشانه شناسی نقش سیمرغ در سَر در مدرسه دیوان بیگی بخارا است که با بهره گیری از رویکرد نشانه شناسی لایه‌ای و نیز با توجه به تفکرات عرفای اسلامی و مفاهیم اسطوره‌ای این نقش به این دو پرسش پاسخ داده است،
یکی دیگر از جاذبه‌های شهر «بخارا» کاخ تابستانی شهر امیر یعنی مجموعه «ستاره ماه خاصه» است. این کاخ تابستانی در فاصله 4 کیلومتری شمال شهر بخارا واقع است. این تنها کاخ بیرون شهری باقی مانده از انقلاب اکتبر می‌باشد. کارهای ساخت و ساز کاخ ستاره ماه خاصه در اواسط قرن نوزدهم در دوران «امیر نصرالله‌خان» آغاز شد که تعداد زیادی از این بناها در دوران مختلف از بین رفته است.
یکی از بناهای مرکزی بخارای باستان منطقه لب حوض می باشد. مدرسه کاکلداش، مدرسه نادر دیوان بیگی و خانقاه صوفیان (محل صوفیان)، میدان تاریخی مرکزی را تشکیل میدهند. لب حوض زمانی یک محل تجاری مهم در جاده ابریشم بود اکنون کافه و رستورانی وجود دارد که با آب خنک شما را از گرمای روزهای گرم تابستانی نجات می‌دهد.
شاید بپرسید چرا تصویر او با بخارا مرتبط است. برای ساکنان کشور ازبکستان، این شخصیت رنگارنگ توسط نویسنده شوروی لئونید سولوویوف کشف شد. او دو رمان در مورد ماجراهای خوجه نصرالدین نوشت: «دردسر» و «شاهزاده مسحور». در اثر دوم قهرمان خوجه نصرالدین بخارا را طی می کند و وارد دربار امیر بخارا می شود. بر اساس این رمان در سال 1942 فیلمی ساخته شد و این شخصیت در بخارا ریشه دوانید که حتی به یک نماد ملی تبدیل شد.
مدرسهٔ میرعرب یک مدرسهٔ دینی‌ست که میان سال‌های ۱۵۳۰-۱۵۳۶ میلادی در دورهٔ فرمانروایی خانات بخارا (۱۵۰۰-۱۷۸۵ میلادی) به دست شیخ «عبدالله النقشبندی الیمنی» نامــوَر به امیر عرب در شهر بخارا در ازبکستان ساخته‌شد.مدرسهٔ میرعرب دربردارندهٔ کلاس‌های درس و خوابگاه برای دانش‌آموزان بود. دورهٔ دانش‌آموزی در مدرسهٔ میرعرب ۹ سال بود که در دو گام انجام می‌گرفت. دانش‌آموزان در این مدرسه تجوید، حدیث، فقه و تاریخ اسلام و دو زبان عربی و فارسی می‌آموختند. در دورهٔ کمونیسم نیز زبان روسی، تاریخ ملت‌های اتحادیهٔ جماهیر شوروی، قانون کمونیسم و ورزش نیز به این درس‌ها افزوده‌شد.این مدرسه امروزه موزه شده‌است. سازمان یونسکو از سال ۱۹۹۳ میلادی این مدرسه را در فهرست میراث جهانی گنجاند.
مناره کلان (به فارسی / تاجیکی: Kalon Minaret) مناره‌ای از مجموعه مسجد پای کلان در شهر بخارا کشور ازبکستان و یکی از برجسته‌ترین نمادهای شهر است.این مناره که توسط "استاد بقا" طراحی شده، به دستور ارسلان خان حاکم قره‌خانی در سال ۱۱۲۷ ساخته شد تا مسلمانان را هر روز پنج مرتبه جهت نماز فراخوانند. برج قبلی قبل از اتمام فرو ریخت. این بنا به صورت یک برج آجری پخته شده با یک ستون مدور ساخته شده و به سمت بالا باریک می‌شود. این سازه ۴۵.۶ متر ارتفاع دارد و قطر آن در پایین ۹ متر و در بالا ۶ متر است.
مسجد کلان یکی از بناهای برجسته بخارا است که قدمت آن به قرن پانزدهم می‌رسد. بر اساس داده‌های کاوش‌های باستان‌شناسی، مسجد اصلی ظاهراً در زمان حمله مغول‌ها در اثر آتش‌سوزی ویران و برچیده شد اما مدتی بعد بازسازی شد. مسجد بازسازی شده مدت زیادی باقی نماند. بنا بر منابع مکتوب آن زمان، در قرن پانزدهم، در زمان شیبانیان، مسجد جدیدی ساخته شد. در زمان تیمور، ساخت بناهای تاریخی در سمرقند و شهر سبز متمرکز شد. با این حال، در زمان اولغ بیک، روحانیون قدرتمند بخارا شروع به ساختن یک مسجد جدید در محل مسجد قدیمی کردند. ابعاد آن کمی کوچکتر از مسجد بی‌بی خانم در سمرقند است.
بیش از 20 سال است که سفرهایی با عنوان "سفرهای گروهی جاده ابریشم" از مبدا ایران برگزار می‌کنیم. سفرهایی به مقصد کشورهای ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان، برای بازدید از شهرهای تاریخی سمرقند، بخارا و خیوه.
