قنات نمادی از تمدن، سنت و فرهنگ در مناطق بیابانی و نمونه ای برجسته از کاربرد سیستم های پیچیده ی معماری در ایران است. در واقع قنات مجرایی تونلی شکل است که به منظور ارتباط رشته چاه هایی که از «مادرچاه» سرچشمه می گیرند در عمق زمین حفر می شود و هدف آن هدایت و مدیریت آب جهت مصارف کشاورزی و مصارف دیگر است. محلی که آب قنات ها به سطح زمین می رسد «دهانه ی کاریز، سر قنات، یا مظهر» نامیده می شود.

از بین قنات های ایرانی یازده قنات به عنوان بیستمین میراث فرهنگی ایران به ثبت جهانی رسیده اند که شامل محل استراحت کارگران، مخازن آب و آسیاب های آبی هستند. هر یک از این قنات ها به لحاظ تکنولوژی، قدمت، نوع معماری، عمق، طول و مشخصاتی دیگر با هم متفاوت بوده و در ۶ استان مختلف واقع شده اند.

قنات قصبه:  (شهر گناباد، استان خراسان رضوی) کهن ترین و عمیق ترین قنات ایران است که تاریخ حفر آن به دوران هخامنشی می رسد.

قنات زارچ: (شهر یزد، استان یزد) با طول١٠٠ کیلومتر طولانی ترین قنات ایران است و قدمتی حدود 2 تا 3 هزار سال دارد.

قنات حسن آباد: (شهر مهریز، استان یزد) با قدمتی هفتصد ساله ( قرن هشتم هجری قمری) در باغ پهلوان‎پور قرار دارد که آسیاب میرزا نصرالله نیز در کنار آب این قنات ایجاد شده است.

قنات  مون: (شهر اردستان، استان اصفهان) تنها قنات دوطبقه ی جهان و عجیب ترین قنات ایران است که حدود ٨٠٠ سال پیش احداث شده است.

قنات بلده: (شهر فردوس، استان خراسان جنوبی) مربوط به دوران ساسانی است که بخش های عمده ای از زمین های کشاورزی منطقه را آبیاری می کند.

قنات وزوان: (شهر وزوان، استان اصفهان) قدمتی حدود ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ سال دارد.

قنات مزدآباد: (شهر میمه، استان اصفهان) مهم ترین ویژگی این قنات و قنات وزوان وجود سدهای زیرزمینی در آن ها است.

قنات اکبرآباد و قاسم آباد: (شهر بروات، شهرستان بم، استان کرمان) این قنات های دوقلو و پرآب با قدمتی بیش از یک سده آب منطقه را برای مصارف کشاورزی تامین می کنند.

قنات گوهرریز: (شهر جوپار، استان کرمان) با قدمتی حدود ۷۵۰ سال در دوره ی صفویه حفر شده است.

قنات ابراهیم آباد: (شهر اراک، استان مرکزی) حفر این قنات مربوط به ۸۰۰ سال قبل (قرن ششم و هفتم هجری قمری) است.