حمدالله مستوفی مورخ بزرگ دوره ایلخانان جایگاه ویژهای درمیان مردم قزوین دارد. نسبِ حمدالله مستوفی به حُربن یزید ریاحی میرسد و سه کتاب شامل «ظفرنامه»، «تاریخ گزیده» و «نهضتالقلوب» دارد و به دلیل احترام و علاقه مردم به او، بعد از فوتش در سال 750 هجری قمری برای این چهره فرهنگی آرامگاهی زیبا میسازند که درمیان مردم قزوین به دلیل بلندی و کشیدگی بنا و گنبد مخروطی شکلش به «گنبز دراز» یا «گنبد دراز» مشهور است.
حمدا... مستوفي مورخ شهير ايران در سال 685 هجري متولد و تا حدود سال 750 مي زيسته است. او در اوايل عمر از طرف خواجه رشيدالدين فضل ا... بهسمت مستوفي زنجان، ابهر و طارم منسوب گشته و پس از قتل خواجه در دستگاه وزارت خواجه غياث الدين محمد فرزند او راه يافته، مدت ها در سلك ملازمان او به سر مي¬برد تا اينكه در سال 720 هجري شروع به نگارش منظومه ظفرنامه كه به وزن بحر تقارب شامل هفتاد و پنج هزار بيت در تاريخ ايران از ابتداي اسلام تا عصر خويش نمود. اين كتاب در سال 735 هجري به اتمام رسيد. او سپس كتاب تاريخ گزيده را كه شامل منتخبي از جامع التواريخ رشيدي است به همراه اضافاتي از خود تأليف كرد.
بنای کشیده و بلند «گنبد دراز» بنایی مخروطی است که از آجر ساخته شده و گنبدی لاجوری دارد که دور تا دور گنبد با کاشیهای زیبا و ظریف تزئین شده و بر روی آن جملهی «لااله الاالله الملک الحق المبین و محمد رسولالله الصادق البار الامین» نوشته شده است. این بنا در گذشته جزو گورستان آمنه خاتون بوده که به مرور زمان از این گورستان جدا شده و حالا محوطهای به مساحت 280 متر مربع دارد. اما بنای مخروطی شکل آرامگاه تنها 40 متر مساحت دارد. آرامگاه دو طبقه است و درواقع طبقه زیرین آن که به سرداب معروف است، آرامگاه اصلی است و بازدید از آن برای عموم امکانپذیر نیست. طبقه بالای این بنای کوچک و دلنشین هم با کاشیهای ساده فیروزهای رنگ تزئین شده است.
گنبد مخروطیشکل بنا ویژگی خاصی دارد که در معماری سنتی به آن «گنبد رُک» میگويند که در واقع شامل گنبدی دو پوسته و از هم گسسته است که از داخل خربزهای شکل و از بیرون مخروطی شکل است.
یکی دیگر از ویژگیهای این بنای ارزشمند هم استفاده از چهار سکُنج، فیلپوش یا گوشواره است که کار آن زاویه دادن به بناست و معماران چیرهدست ایرانی به کمک آن پلان چهارضلعی را به ۸، ۱۶، ۳۲ و در نهایت به یک دایره تبدیل میکردند و بنایی مخروطی و گنبدي میساختند. این بنا دو لنگه در از چوب گردو دارد كه روي یکی از آنها یک آیه شریفه و روی دیگری سوره انسان نوشته شده است. این دو در، درهای اصلی بنا نیستند و هشتاد سال پیش جای درهای اصلی بنا را گرفتهاند. یکی از لنگههای در اصلی بنا در آتشسوزی سوخته است و لنگه دیگر در موزه ملی نگهداری میشود.
در محوطه بنای گنبد دراز هم یک کتیبه قرار دارد که متن مختصری درباره حمدالله مستوفی و آثار او بر آن نوشته شده است. همچنین يك آب انبار خانگي هم در حیاط بنا وجود دارد كه بازديد آن براي عموم آزاد است.
این بنای کهن در خیابان طالقانی قزوین، خیابان ملکآباد سابق، کوچه مستوفی واقع شده است.
دیدگاه خود را بنویسید