تکیه بیگلربیگی از بناهای به‌جا مانده از دوران قاجار، در مرکز و بافت قدیم کرمانشاه و در محله فیض‌آباد است که حتی در بین مردم محلی کمتر شناخته شده است. از رهگذران خیابان مدرس آدرس تکیه را که بپرسید اکثرا اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند. اما اگر به دنبال آدرس هستید بهتر است سراغ مغازه‌های قدیمی‌تر محله بروید البته سر کوچه تابلوی کوچکی هم هست که شما را به سمت تکیه بیگلر بیگی هدایت می‌کند. کوچه را که داخل شوید، ناگهان با خانه‌های مخروبه قدیمی و مغازه های متروک مواجه می شوید که زمانی دور رونقی داشته و برو بیایی؛ اما حالا نشانی از زندگی در این کوچه پس کوچه‌ها نیست. به سردر گچبری زیبا که برسید احتمالا توریست‌هایی را می‌بینید که در نزدیکی تکیه ایستاده‌اند؛ کسانی که از آن ور دنیا از وجود چنین مکانی مطلع‌اند اما رهگذران محله از وجود چنین بنای زیبا و ارزشمندی غافل. از دالان بلند و تاریک آن که گذر کنید، محوطه‌ای وسیع و بنایی رنگین و با وقار در مقابل چشمانتان رخ می‌نمایاند.تکیه بیگلربیگی خوشبختانه به دلیل جایگاه معنوی‌اش تاکنون محکم و پابرجا مانده، -هرچند نیمی از آن واگذار شده-. این بنا و چند تک بنای دیگر تنها بناهای به جا مانده در میان بناهای هویتی این شهرند.
این بنا به همت عبداله خان فراش باشی ملقب به بیگلربیگی از مقامات دوره مظفرالدین شاه قاجار در سال 1315 ساخته و تزیینات گچبری و آیینه‌کاری آن در سال ۱۳۲۶ ه.ق تکمیل شده است. نوع معماری این تکیه، به شکل هلالی‌مانند است. در ضلع غربی آن شاهد معماری زندیه هستیم که به شکل هشتی است و محل دارالحکومه‌ی عبدالله‌خان و نیز محل زندگی برادران و پسرهای وی بوده است.
این بنا مشابه دیگر آثار دوره قاجار دارای اسلوب و مشخصه است که البته موضوع بومی‌بودن در برآورد این اسلوب نقش مهمی دارد. هرچند شیوه ساخت و تزئینات این بنا مشابه‌هایی در ایران دارد اما به هرحال سبک قالب این دوره ، بی‌تأثیر از محل و جغرافیای ساخت این بنا نیست. مشخصه این تکیه آینه‌کاری سقف عمارت اصلی است که این مجموعه را خاص می‌کند.
این بنا شامل سردر هشتی و راهرو و درب ورودی، حیاط، چهارباغچه و حوض مرکزی، اتاق، گنبدخانه، شاه نشین با گوشواره و حوضخانه و حیاط خلوت است.
دسترسی درونی بنا از سه درب ورودی است که درب اصلی آن در جنوب‌شرقی قرار دارد. سقف آستانه (ورودی) درب اصلی با مقرنس‌های گچی و پیشانی جناغی (نعل اسبی) سردر، با گچبری تزیین شده است. همچنین در دو طرف ورودی، دو ردیف طاق‌نما وجود دارد. بعد از سردر ورودی، فضای هشتی قرار دارد. در دیوارهای این فضا طاقچه‌هایی ایجاد شده و سقف آن، با رسم‌بندی‌های آجری تزیین شده است. در ضلع شمالی هشتی، درگاهی چوبی است که از طریق آن می‌توان وارد خانه‌های وابسته به تکیه شد. پس از هشتی، دالان نسبتا درازی قرار دارد که به حیاط اصلی تکیه منتهی می‌شود. سقف دالان نیز با تزیینات معقلی مزین شده است.
این تکیه، حیاط نسبتا وسیعی دارد که کف آن از کف خیابان پایین‌تر است، در وسط حیاط نیز حوض بزرگی قرار دارد. این حیاط در ماه محرم، میزبان جمعیت عزادارن حسینی است، و در گذشته حتی در زمستان با برپایی چادر در این حیاط از عزاداران استقبال می‌شده است. ازاره‌ی حیاط، سنگی است و در برخی قسمت‌ها، با نقوش هندسی و گیاهی تزیین شده است. گرداگرد حیاط مرکزی عمارت تالارها و اتاق‌هایی ساخته شده است. تکیه ۲۴ اتاق دارد و راه دسترسی به این اتاق‌ها از طریق پلکان‌های داخل حیاط صورت می‌گیرد. کف این اتاق‌ها یک متر بالاتر از کف حیاط است. در داخل هر یک از این اتاق‌ها طاقچه‌های متعددی به صورت دو طبقه وجود دارد. سقف طبقه‌ی دوم بسیار کوتاه و گویا از این فضاها جهت انباری استفاده می‌شده است. راه دسترسی به طبقه‌ی دوم از طریق پلکان‌هایی پرپیچ و تاریک است. در ضلع شمال شرقی حیاط، یک آشپزخانه وجود دارد که در ایام محرم جهت تهیه غذای عزاداران مورد استفاده قرار می‌گرفته.
بخش شمالی حیاط دارای دو طبقه و یک زیرزمین است. راه دسترسی به زیرزمین از طریق پلکانی در حیاط صورت می‌گیرد. زیرزمین تکیه شامل حوضخانه، محل استراحت تابستانی و تعدادی اتاق است. پنجره‌های زیرزمین به پنجره‌ی مشبک شکل یا زنبوری معروف است که در واقع کار بادگیر را انجام می‌داده. سقف حوضخانه و استراحت‌گاه تابستانی با تیرهای چوبی پوشیده شده، حوضخانه تکیه درقیاس باحوضخانه مشابه درشهرهای کویری، چندان بزرگ نیست و به سبب خنک و مطبوع بودن شرایط اقلیمی این ناحیه ارتفاع چندانی ندارد.
در طبقه‌ی اول شاه‌نشین قرار دارد و اطراف آن را فضاهای متعددی احاطه کرده است. فضای شاه‌نشین مشرف به حیاط دارای ارسی چوبی بسیار زیبایی است. دو طرف ارسی با ستون‌نماهای گچی تزیین شده است .قسمت داخلی شاه‌نشین نیز با تزیینات گچبری مزین شده است؛ نقوش ایجاد شده شامل طرح‌های هندسی، نقوش گیاهی، قاب‌بندی‌ها، نقش عقاب و ستون‌های گچی است. در بخش فوقانی شاه‌نشین قاب گچی دیده می‌شود که در داخل آن جمله (یا اباعبدالله الحسین و تاریخ ۱۲۶۲) نوشته شده و به نظر می‌رسد تاریخ مذکور زمان تکمیل گچ‌بری‌های تکیه بوده است.احتمالا از اتاق شاه‌نشین جهت پذیرایی و ملاقات افراد با بیگلربیگی استفاده می‌شده و اتاق‌های اطراف شاه‌نشین و طبقه‌ی فوقانی که دارای تزیینات گچی است فضای استراحت بوده است.یکی از قسمت های خاص و زیبای تکیه، دو ستون گچی بسیار زیباست که در داخل یکی از اتاق‌های طبقه‌ی بالا وجود دارد. پایه‌ی ستون‌ها مربع‌شکل و ساقه‌ی ستون‌ها دارای شیارهای پیچی است. سرستون‌ها از نوع سرستون‌های بیزانسی است که با نقوش گل و گیاه تزیین شده‌اند.
مهم‌ترین قسمت تکیه بیگلربیگی بخشی است که گنبد‌خانه‌ی حسینیه در آن قرار دارد. سقف حسینیه دارای پوشش گنبدی است و نمای داخلی آن با آیینه‌کاری‌های زیبا تزیین شده است. این قسمت شامل ایوان نسبتا بزرگی است که از طریق یک رشته پلکان سنگی به حیاط تکیه راه دارد . دو ستون چوبی نسبتا بلند در این قسمت دیده می‌شود که سطح هر یک از این ستون‌ها دارای پوششی از گچ است. سقف ایوان نیز دارای تزیینات منبت‌کاری است. همچنین از طریق یک در بزرگ چوبی با ارسی زیبا می‌توان وارد فضای اصلی حسینیه شد. آیینه‌کاری فضای حسینیه توسط استاد محمدعلی تهرانی انجام گرفته است. در ضلع جنوبی حسینیه، ارسی زیبایی با شیشه‌های الوان وجود دارد که حسینیه را به حیاط کوچک‌تری مرتبط می‌کند که از طریق این حیاط می‌توان وارد مجموعه‌ی حمام بیگلربیگی شد.
از فضای جنوبی حسینیه برای اقامت بانوان به هنگام مراسم عزاداری و همچنین نگهداری وسایل و لوازم مراسم عزاداری استفاده می‌کردند. در ضلع غربی حسینیه نیز شاه‌نشین بزرگی وجود داشته که در سال‌های گذشته به علت تعریض خیابان مدرس تخریب شده است. این تکیه در سال ۱۳۷۵ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. در سال ۱۳۸۰ میراث فرهنگی آن را خریداری و سپس مرمت کرد و در سال ۱۳۸۳ به عنوان موزه‌ی خط و کتابت افتتاح شد. در این موزه، اسناد، مدارک، مستندات تاریخی و نسخه‌های خطی نگهداری می‌شود و در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفته است. درحال حاضر شاه نشین بنا به عنوان موزه خط و کتابت مورد بازدید عموم قرار می گیرد. در این موزه، اسناد قدیمی متعلق به خانواده بیگلربیگی به نمایش گذاشته شده. علاوه بر این، موزه‌ی پارینه‌سنگی زاگرس که تنها موزه‌ی پارینه‌سنگی خاورمیانه است، در این تکیه قرار دارد.
دیدگاه خود را بنویسید