عمارت خسرو آباد در بلوار خسروآباد (شبلي) شهر سنندج قرار دارد. عمارت در نوع خود بي‌نظيربوده وسالها مركز حكومت حكام اردلان به ويژه خسروخان بوده است. مجموعه عمارت و باغ آن افزون بر دو بخش اصلي يعني قصر سلطنتي با ورودي ستون دار در بخش غربي و ساختمان شرقي باغلام گردشها و ايوان ستون‌دار مشرف بر صحن عمارت و فضاي بيروني بنا داراي فضاهاي ديگري چون حمام، اتاق قاپي چيان و خدمتكاران است. تزئينات معماري اين بنا شامل گچبري، آجر كاري، اروسي‌هاي زيبا و حوض چليپا شكل داخل عمارت است.
روبروی کلاه فرنگی عمارت خسروآباد ساختمانی با پله‌های بلند وجود دارد تا جایی که بالا رفتن از آن برای هر کسی ساده نیست اما این پله‌ها به دلایلی بلند ساخته شده‌اند. در معماری قدیم یکی از دلایل بلند ساختن پله‌ها استفاده درست از فضای معماری است اما معماری این پله‌ها دلیل امنیتی هم داشته است تا اگر زمانی دشمن به عمارت حمله کرد، خودش را به سرعت و سادگی به فضای اصلی بنا نرساند.
چشم گریان، یکی دیگر از قدرت نمایی‌های معماری در این عمارت است. در این فضا حوضی به شکل چشم وجود دارد که وقتی آب در آن جریان پیدا می‌کرده، از اطراف حوض بیرون می‌ریخته به همین دلیل آن را چشم گریان نامگذاری کرده‌اند که نماد احساسات بوده است. نکته قابل توجه اینکه این حوض در طبقه دوم قرار گرفته و در آن دوره بدون هیچ پمپاژی از قانون ظروف مرتبط استفاده کرده و آب را به قصر منتقل کرده‌اند. با باز کردن فواره‌ی حوض، جریان هوا برقرار و فضا خنک می‌شده است.
تنها اتاقی که درِ ورودی آن نسبت به درهای دیگر کوتاه‌تر است مربوط به مستوره خانم همسر خسرو خان می‌شده تا هر کسی که قصد داخل شدن به آن را داشته، سرش را به نشانه احترام کمی خم کند، سپس وارد شود. اروسی‌های کار شده این اتاق نیز نماد سرو شکسته و تواضع در فرهنگ ایرانیان است.
در معماری ایرانی – اسلامی همیشه به متقارن بودن بنا تاکید می‌شده اما حوضِ وسط عمارت خسروآباد این تقارن را ندارد و به شکل چلیپای شکسته طراحی شده تا قسمت اصلی آن روبروی پنجره اتاق همسر خسرو خان باشد تا هر صبحی که پنجره اتاقش را باز می‌کند روحش تازه شود. همچنین برای آنکه اتاق او همیشه روشن باشد و آفتاب در آن بتابد، در عمارت مقابلِ اتاق دو آینه نصب کرده بودند تا بعد از ساعت سه که آفتاب خودش را به پشت ساختمان می‌کشد با منعکس شدن در این آینه‌ها مدت زمان بیشتری سقف اتاق او و روی حوض را روشن نگه دارد. اما ماجراهای اتاق این زن فرهیخته قاجار به همین جا ختم نمی‌شود. این اتاق یک درِ اختصاصی به بالکنی هم که کمی بالاتر از اتاقش بوده، داشته است. این بالکن به دلیل آنکه اسم مادر خسروخان نجمه خاتون بوده به نجم آباد معروف است و بلندترین نقطه سنندج محسوب می‌شده که از آنجا برای ستاره شناسی استفاده می‌کرده‌اند. این بالکن یک در هم برای ورود دیگران جهت ستاره شناسی داشته است
.
عمارت خسرو آباد حدود 300 سال پیش توسط خسروخان اول پدر امان الله خان که والی کردستان بوده ساخته می‌شود تا از آن به عنوان تفرجگاه تابستانی استفاده کنند. زمانی که امان الله خان اردلان والی کردستان می‌شود این عمارت را رسما به عنوان مرکز حکومت خود انتخاب می‌کند و بنا بر نیازش توسعه می‌دهد.
بیرون این عمارت چهارباغ چند هکتاری وجود داشته که متاسفانه از بین رفته اند و تنها محور اصلی این باغ به جا مانده است. خاندان صادق وزیری یکی از بزرگ‌ترین و ثروتمندترین خانواده‌های کردستان در دوره پهلوی اول این ملک را از خاندان اردلان می‌خرد و نوه و نتیجه‌های او تا سال 1386 همچنان ساکن آن بوده‌اند تا اینکه بخش زیادی از بنا به تملک سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در می‌آید. اما یکی از نوه‌های این خاندان به واسطه آنکه سوارکار ماهری است همچنان از اصطبل عمارت برای نگهداری اسب‌هایش استفاده می‌کند.
مهمترین سندی که در عمارت خسروآباد وجود دارد کتیبه‌ای است که روی سردر ورودی بنا نصب شده و توضیحات خانه به صورت شعری که آن را خرم کردستانی سروده، نوشته شده است. این کتیبه مربوط به 215 سال پیش است.
آب حوض چلیپایی شکل وسط حیاط این عمارت همچنان به وسیله قنات و از کوه آبیدر کردستان تامین می‌شود.
دیدگاه خود را بنویسید