کاروانسرای رباط شرف سرخس مشهور به موزۀ آجرکاری ایران در استان خراسان رضوی در شهر سرخس واقع شده است. این بنای زیبا یادگار دوران باشکوه سلجوقیان است. کاروانسراها مکان‌هایی برای اتراق و اقامت مسافرین در زمان‌هایی بود که مسیرها بسیار طولانی و سفر بس مشقت‌بار بود. بدین منظور در مسیرهای پرتردد از جمله جادۀ ابریشم در مسافت‌های مشخص بناهایی برای استراحت مسافران، همراه با اتاق‌ها، اصطبل و آب و انبار، برپا می‌کردند و غذای گرم همواره در آن مهیا بود تا مسافرانی که تازه از راه می‌رسند نفسی تازه کنند، چارپایان نیز اندکی استراحت کنند و پس از چند روز به راهشان ادامه دهند.
در برخی از کاروان‌ها فضا و امکانات بیشتری برای اسب و قاطر و دیگر چهارپایان فراهم شده بود. رباط شرف از جمله این نوع کاروانسراهاست که به دستور حاکم شهر مرو، شرف‌الدین ابوطاهر بن سعدالدین علی‌القمی، در اوایل سدۀ ششم هجری قمری ساخته شد. شرف‌الدین وزیر سلطان سنجر بود و در سال 508 هـ.ق. دستور داد در مسیر کاروان‌هایی که از شهر مرو به نیشابور می‌روند، این بنای باشکوه آجری برپا شود. بنای کاروانسرای رباط شرف پلانی مستطیل دارد که خود از دو بخش اصلی تشکیل شده است. هر بخش یک حیاط چهارایوانی دارد. حیاط اول پلانی مستطیل دارد و پیرامون آن اتاق‌های نگهبانان سازماندهی شده است. حیاط داخلی مربع‌شکل حوضی بسیار بزرگ را در میان گرفته است. برخی برآنند که حیاط مستطیل ورودی برای اقامت عموم جامعه و مردم عادی در نظر گرفته شده و حیاط داخلی به اقامت مأموران حکومتی اختصاص داشته است.
یکی از دلایل اصلی شهرت کاروانسرای رباط شرف تزیینات معماری بسیار زیبا و ظریفی است که در آن به کار رفته است. این بنا مملو از آجرکاری‌های استادانه و گچبری‌های متعدد در بخش‌های مختلف از جمله در محراب، زیر گنبد، سردر ورودی و سایر نقاط است. کتیبه‌ها و نقشمایه‌های آجری کل بنا را پوشش داده است. در کتیبۀ آجری سردر بنا این‌گونه آمده است که : «رباط شرف از کاروانسراهای شاهی یا کاخ رباط‌های جاده ابریشم است». این بنا همچنین دارای شش برج و دو مسجد بوده است. سبکی که بر اساس آن معماران این بنا را بنیان نهاده‌اند را امروزه به نام سبک رازی در معماری بومی ایران می‌شناسیم. بنا از زمان سلجوقی تا به امروز که قرن‌ها عمر بر آن گذشته بارها آسیب دیده و مرمت شده است. در هر رو، بنای کاروانسرای رباط شرف امروز گنجینه‌ای غنی از فن و مهارت آجرکاری دوران سلجوقی را در شمال شرق ایران در برابر دیدگان ما قرار می‌دهد. از طرفی، این بنا، مجموعه‌ای از نقشمایه‌های اصیل این دوران را به ما معرفی می‌کند. حتما در برنامۀ زیارت از حرم امام رضا (ع) در مشهد مقدس، بازدید از این مجموعۀ بی‌نظیر را نیز بگنجانید. این بنا در 45 کیلومتری شهر سرخس واقع شده و در مسیر مشهد به سرخس قرار دارد. در این مسیر پس از رسیدن به شهر مزداوند لازم است 25 کیلومتر دیگر ادامه دهید تا به روستایی به نام شورلق برسید. پس از طی شش کیلومتر مسیر آسفالته در این روستا کاروانسرای باشکوه رباط شرف در مقابلتان خواهد بود. بهترین زمان برای این بازدید فصل بهار و به‌ویژه اردیبهشت ماه است.
دیدگاه خود را بنویسید