یزد بر سر یک چهار راه باستانی که شاهراه‌های فارس به خراسان و ری به کرمان را به هم میرسانده است، قرار دارد. از يزد به کرمان یک راه نیست، دو راه است. يکي از این راهها راهي است که مارکوپولو پی گرفت و از بافق به کرمان رسید. ديگري راهي است که بر سر آن کاروانسراهاي یزد قرار گرفته است. کاروانسراهای «سريزد»، «زين الدين»، «کرمانشاهان» و «شمش».
کاروانهای بسیاری در تاریخ ایران پس از گذشتن از یزد به فهرج میرسیدند، سپس روستای هرفته و کاروانسرای سریزد و آنگاه کاروانسرای زین الدین پیش چشمشان پدیدار میشد. میان این کارونسراها کم و بیش 25 کیلومتر راه است.
کاروانسرای زین الدین از معدود کاروانسراهای گرد ایران است که به سبک معماری اصفهان و از دوران صفوی به یادگار مانده است. رباط زین الدین در سده دهم خورشیدی به فرمان شاه عباس و به دستور «زین‌الدین گنجعلی خان ریگ» فرمانروای کرمان و به دست «محمد سلطان یزدی» معمار ساخته شد. این کاروانسرا در 60 کیلومتری یزد به کرمان ایستاده است، و امروز در 40 کیلومتری مهریز و پیرامون شهر انار است. رباط زین الدین در دهه پنجاه در شمار فهرست آثار ملی ایران جای گرفت.
کاروانسرای زین الدین یک سازه آجری سراسر گرد است. در این رباط یک باروی هشت متری 6 برج نیمگرد و یک دروازه را چنان در خود جای داده است که همه با هم تراز هستند. دروازه کاروانسرا رو به سوی جنوب دارد و بر فرازش سردری بزرگ نهاده شده است.
دروازه به یک هشتی گشوده میشود، و سپس میانسرایی 12 پهلو است، که حوضی در میانه آن جای دارد. در این میانسرا رواق‌های سکوداری نیز هست که در پایان هر کدام اتاقهایی همانند، جای گرفته است. هشتی از دو سوی در شرق و غرب راهروهای بلندی دارد که به آخورها میرسد.
شاهنشین در بخش شمالی است و یک سقف بلند با بادگیر و کاربندی و گچ اندود دارد. در شاهنشین اتاقهایی 8 پهلو هست. پشت ایوان شاهنشین نیز دو اتاق هست که گنبد دارند. روی دیوارهای گرد کاروانسرا کنگره‌ها و جانپناهها و تیرکشها با برجهای آجری آمیخته است. کاروانسرای زین الدین از یک چشمه سیراب میشده است که هنوز هم میجوشد.
دیدگاه خود را بنویسید