«ارگ کریم خان» در میانه شهر «شیراز» امروزه در شمال شرقی میدان «شهدا» جای گرفته است. این ارگ همانگونه که از ناماش هم پیداست، به دوران فرمانروایی زندیه در ایران باز میگردد.
سازه اولیه ارگ به روزگارانی حتی پیش از حیات کریمخان بازمیگردد؛ اما کریمخان پس از برگزیدن شیراز برای پایتخت پادشاهی خود، دست به کار گسترش این شهر و افراختن سازه هایی برای رونق آن شد.
پادشاه زند ارگ کریم خانی را در میان سال‌های 1145 تا 1146 خورشیدی به بهترین معماران آن روزگار سفارش داد تا با هنرمندانهترین ساختار به عنوان یکی از مقرهای فرمانروایی خان زند ساخته شود.
با از راه رسیدن قاجارها «عبدالحسین میرزا فرمانفرما»، از شاهزادگان خاندان قجر در شیراز، دستور داد تا نگارگریهایی در ارگ انجام شود. در این میان نقاشی‌های دوران زندیه پوشانده شد، بخشهایی از گچ های دیوار تراشیده شد و زیباسازیهای دیگری جایگزین شدند.
در دوره پهلوی به سال ۱۳۵۰ خورشیدی، وزارت فرهنگ و هنر ایران کار نگهداری از ارگ شیراز را به دست گرفت و پس از اینکه ارگ کریم خانی را در فهرست آثار ملی ایران جای گرفته شد، این سازه مرکز «دفتر فنی حفاظت آثار باستانی» شد. پس از انقلاب نیز این سازه باشکوه در اختیار سازمان میراث فرهنگی ایران قرار گرفت.
مصالح به کار رفته در ارگ کریم خان شیراز از آجر و سنگ مرمر تبریز و نیز یک گونه سنگ آهکی به نام «گندمک» است. پلان ارگ کریم خان در مساحتی 4000 متری به شکل چهارگوش است که در میانسرایی به گستره 1.28 هکتار قرار دارد. در بیرونِ ارگ، نمای سازه آرایشی رزمی دارد و درون آن به نمایی بزمی آراسته است.
ارگ کریم خانی 4 برجِ گرد، هر یک به بلندای 14 متر، از لاشه سنگ و شفته آهک، با دیوارهایی به بلندای 12 متر و به ضخامت ۳ متر دارد، امروزه یکی از این برجها کج شده است. هر برج ساختمانی با سه طبقه و دو اتاق است که از درون برج پلکانی مارپیچ تا تاج دارد.
در گذشته خندقی ارگ را احاطه میکرده که امروزه دیگر نشانی از آن نیست. در اندرونی ارگ بخشهای گوناگونی هست که از جمله آنها میتوان سه ایوان هر یک با شش اتاق‌های نگارگری شده در دو سوی آن و همچنین آب‌نماها و باغچه‌ها را نام برد. از ویژگیهای بخش شرقی ارگ نیز یک تنشویخانه است که سربینه (رختکن)، چهار نشیمن، آبسنگِ هشت گوش و گرمخانه دارد.
دیوارهای ارگ کریمخانی آجرکاری کنگرهدار با بلندای 12دارد که در جای جای آن جان پناه و دیدبانی و ترکشبار و ناودان سنگی و سایبان «شیرسر» فراهم شده است. سایبان شیرسرهای ارگ کریم خانی از چوب آرایهدار ساخته شده است.
بخش بزمی ارگ در هر سه سو ایوانی با 2 ستون سنگی و 6 اتاق دارد. هر اتاق شاهنشین، سردر، ارسی، مقرنس، شیشه رنگی، ازاره، دوال، گچبری، تاقچه، پستو، آرایه و دیوارنوشته دارد و همه با راهرو و پلکان به هم راه دارند.
سامانه آبرسانی ارگ کریم خان آبراههای از شمال به جنوب است. این سامانه را قنات نامی «رکن آباد» که «رکنی» هم خوانده میشود، سیراب میکند. روبروی هر ایوان، حوضی چهارگوش از سنگ‌های یکپارچه آهکی به نام «اتابک» وجود دارد.
دیدگاه خود را بنویسید