اثر مشهور آتشکده اسپاخو در روستايي به همين نام و در 61 کيلومتري جنوب غرب شهر آشخانه، مرکز شهرستان مانه و سملقان در نزديکي جاده گرگان به بجنورد قرار دارد. در روستای اسپاخو تاکنون 14 اثر و محوطه تاريخي شامل آتشکده اسپاخو، قلعه شهر سوخته، معدن تاريخي، ساختار هاي آرامگاهي، قلعه ساساني، محوطه باستانی اسپاخو، حمام، راه قديمي، محوطه ساساني، رشته قنات قديمي، محوطه اسلامي و محوطه چشمه علي اصغر شناسايي شده است. اما مهمترين و شاخص ترين اثر اين مجموعه آتشکده اسپاخو است که بر روی تپه اي نسبتاً بلند در جنوب روستاي امروزي اسپاخو قرار دارد.
آتشکدهها یادگاران ایران باستاناند که هنوز هم بر فراز کوه یا در امتداد دشت، یکه و تنها خودنمایی میکنند. با اینکه خاموش اند اما شکوه و عظمت تاریخ از میان طاقهای آنها شعله ور است. آتشکده اسپاخو یکی از کهن‌ترین بناهایی است که در پهنه خراسان شمالی استوار است.
براساس نتیجه حفاریهای باستان‌شناسی، پیشینه آتشکده اسپاخو به دوره حکومت ساسانیان نسبت داده میشود. در نزدیکی آتشکده روستایی هم به همین نام یعنی اسپاخو وجود دارد. «اسپاخو» برگرفته از واژگان «هسپ» یا «اسپ» است که ریشه در زبان پهلوی دارد. این واژه در گذر زمان به اسب تغییر شکل پیدا کرده‌است.
برخی میپندارند معبد سنگی اسپاخو نه یک آتشکده، بلکه یک کلیسا بوده است. با این حال هنوز سندی دال بر این ادعا پیدا نشده است. گمان می‌رود شکل دایره‌ای محراب، آتشدان و سوراخ‌های درون سقف گنبد، روزنه‌هایی برای خروج دود است که آتشکده بودن اسپاخو را تأیید میکند.
قدمت آتشکده اسپاخو حدود 2500 سال تخمین زده میشود و علاوه بر سقف گنبددار، جنس سازه از سنگ لاشه و ساروج است و تیرهای چوبی نیز در ساخت آن استفاده شده است. این سازه دارای ترکیبی از گنبدخانه و ایوان است که سابقه کهنی در معماری بناهای ایرانی دارد.
فضای داخلی تالار آتشکده که گنبد هم برفراز آن قرار دارد، مربعی است و از اضلاع شمالی، جنوبی و شرقی، سه ورودی دارد. ورودیهای شمالی و جنوبی تالار همان ورودیهای خارجی بنا و ورودیهای شرقی، تالار اصلی را به ایوان مرتبط میکند. از مهمترین نکات با اهمیت در تزئین ایوان، وجود 2 پنجره کور در نمای شمالی و جنوبی است که بسیار شبیه به نمونههای هخامنشی است.
عناصر معماری بنای اسپاخو ترکیبی از سبک های معماری بناهای مذهبی و حکومتی دوران تاریخی ایران با تأکید بر دوران ساسانی است که با توجه به موقعیت جغرافیایی و کاربرد مذهبی آن، اهمیت خاصی در مطالعات باستان‌شناسی دوران تاریخی منطقه دارد. بنای اسپاخو در سال 1345 توسط یک تیم باستان‌شناسی شناسایی و پس از آن در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
با اینکه این منطقه در گذشته بسیار آباد و سرسبز بوده و وسعت باغها و مزارع بسیار بیشتر بود، اما امروزه به جز چندین باغ میوه که آتشکده را محصور کرده، چیزی به چشم نمیخورد.
این سازه سنگی در ۱۱۵ کیلومتری بجنورد به سمت جنگل گلستان قرار دارد و بیش از 50 کیلومتر از غرب شهر آشخانه فاصله دارد. آتشکده اسپاخو در نزدیکی روستایی به همین نام از پس سالیان دور به جای مانده است.
نشانی:61کیلومتری جنوب غرب شهر آشخانه
دیدگاه خود را بنویسید