عمارت ملک مرتفع ترین بنای قاجاری در جنوب ایران است که با هزینه و دستور «محمد مهدی ملک التجار سوم» و به دست فرانسویها ساخته شده است. خاندان ملک التجار یک خاندان کازرونی بودند که در آغاز پادشاهی قاجار پا به بوشهر گذاشتند. فرزندان این خاندان چنان در بوشهر جا افتادند که از نام خانوادگی آنها پسوند «کازرونی» را برداشته و پسوند «بوشهری» جایگزین شد.
ملک التجار سوم جدای از بازرگانی به سیاست نیز پرداخت و از سوی انگلیس ها و ناصرالدین شاه نیز کارهایی به او واگذار شد. او توانست نمایندگی چندین کمپانی جهانی را بر دوش گیرد. گذشته از اینها، انگیزه ساخت سازه به سفر بازرگانی ملک التجار به فرانسه و دیدار او از کاخ فرانسوی یکی از وزاری آن کشور، برجای مانده از دوران سده های میانه باز می گردد.
علاوه بر معماری فرانسوی، معماری بومی خلیج فارس به نام «بنگله» نیز در این سازه به کار رفته است. هزینه ساخت ساختمان ملک به پول آن زمان 150 هزار تومان بوده است. پس از ورشکستگی ملک التجار، انگلیسها این ساختمان را برای کاربریهای ارتشی خریداری کردند.
پس از دوران قاجار و شکست انگلیس ها، رضا شاه پهلوی این ساختمان را با همان کاربری ارتشی حفظ کرد و پس از او نیز بارها بازسازی شد. پس از انقلاب اسلامی این سازه روزگار خوشی نداشته و رو به ویرانی بوده است اما چندی است که برنامه های بازسازی برای ساختمان ملک ریخته شده و امید است که این سازه تاریخی برای آیندگان احیا شود.
گستره سازه 25000 متر و گستره زیرساخت کوشک ۴۰۰۰ متر چهارگوش است. بخش های گوناگونی در کوشک دو اشکوب ملک جای دارد، مانند شاه نشین، ایوان، چند تالار، تنشویی، اتاق‌های فراوان و برج ها. جدای از ماده بومی، در ساخت سازه از چوب کاج و صندل زنگبار و بمبئی نیز بهره برده شده است.
ساختمان ملک بارو و دروازهای داشته که به میان سرا باز می شده است. میان سرا با یک پلکان که بر روی تختگاه و پایه بزرگ سازه ساخته شده و به سردر و ایوان بزرگ سازه با سه جفت ستوان راه دارد. این بخش با یک درگاه و دری بزرگ از چوب آبنوس و آرایه های فلزی به سازه بنیادین راه دارد. درون خود کوشک در اشکوب زیرین، تالار پذیرایی و اشکوب بالا، اتاق هایی برای خانه نشینان و نیز مهمانان داشته است. بخش هایی از دیوارها نیز نگارگری داشته است.
یکی از پیوندهای خانه ملک التجار با معماری سده های میانه فرانسه باغی بوده که امروز از میان رفته است. این بنا که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است در کوی بهمنی بوشهر واقع شده است.
دیدگاه خود را بنویسید