تپه‎ های باستانی با تپه ‎های معمولی تفاوت بسیار دارند. لایه‎های مختلف باستانی در درازنای تاریخ بر روی یکدیگر ساخته شده و در طول سالیان بعد جایشان را به تمدن بعدی می‎دهند. تپه حسنلو نیز یکی از تپه‎های باستانی ایران است که آثار منحصربه‎فرد تاریخی مانند جام زرین حسنلو را در دل خود جای داده است. حسنلو بقایای باستانی تمدنی کهن، بر روی تپه‎ای با قطر متوسط 265 متر است که در ارتفاع ۲۰ متری قرار دارد.

پیشینه زندگی در منطقه حسنلو به اقوام مانا می‌رسد. اقوامی که اشیای مفرغی آن‎ها هم‎تراز با مفرغ‎های مشهور لرستان است. کارشناسان ده دوره مختلف سکونت در تپه حسنلو را شناسایی کردند. قدیمی‎ترین دوره سکونت در این تپه به ۶ هزار سال پیش از میلاد مسیح می‎رسد و دوره نهم تا هفتم را بین ۶ هزار و 3 هزار پیش از میلاد می‌دانند.

تاریخچه نخستین پژوهش‎های باستان شناسی در تپه حسنلو به سال 1313 خورشیدی بازمی‎گردد. دو سال بعد در سال ۱۳۱۵خورشیدی «سر اورل اشتین» دانشمند انگلیسی با انجام چندین گمانه در تپه حسنلو، باعث کشف اشیایی در آن شد. سپس در سال ۱۳۲۶ و 1328 هم کاوش‎هایی بر روی تپه صورت پذیرفت. درنهایت در سال ۱۳۲۸ از طرف اداره کل باستان‎شناسی، کاوش علمی در این تپه باستانی آغاز شد. لازم به ذکر است اشیایی که امروزه در موزه ایران باستان از تپه حسنلو در معرض نمایش قرار دارد، حاصل کاوش‎های این دوره است. در نهایت در سال ۱۳۳۷ خورشیدی، هیئت حفاری با حضور باستان‌شناسان مشترک ایران و آمریکا موفق به کشف جام بزرگ طلای حسنلو شدند.

جام طلای حسنلو یکی از آثار باستانی برجسته ملی به شمار می‎رود که در پی پژوهش‎های «رابرت دایسون» آمریکایی در تپه حسنلو در سال ۱۳۳۶ کشف شد. عمر جام زرین حسنلو حدود ۳۲۰۰ سال تخمین زده شده است. بر روی این جام نقوش حکاکی شده‎ای وجود دارد که گویی روایتگر یک داستان حماسی است. این جام نیز در کنار سایر آثار کشف شده از تپه حسنلو در موزه ایران باستان نگهداری می‎شود.

تپه حسنلو در ۷ کیلومتری شهرستان نقده در استان آذربایجان غربی، یکی از تپه‌های باستانی آذربایجان است که تنها ۱۲ کیلومتر از جنوب غربی دریاچه ارومیه فاصله دارد و بین دهکده‌های امین‌لو و حسنلو جای گرفته است. این تپه به واسطه قرارگیری در مجاورت روستای حسنلو است که به این نام معروف شده است.

آثار کشف شده از تپه حسنلو:
۱ـ جام زرین حسنلو؛
۲ـ مجسمه شیری نشسته از نقره؛
۳ـ ساغر نقره‌ای نقش‌دار (که هر سه در موزه ایران باستان تهران) نگهداری می‌شود؛
۴ـ مجسمه شیری نشسته از نقره موجود در (موزه لوور پاریس)؛
۵ـ شمشیر و تیر و کمان‌هایی از مفرغ در موزه‌های ایران و جهان؛
۶ـ اشیاء‌از طلا، نقره و ظروف متنابهی از سفالین و صدها اشیاء‌ دیگر…