گنبد هارونیه در شهر توس، به فاصله 25 کیلومتری شمالغربی مشهد و 600 متری آرامگاه فردوسی قرار گرفته است که آن را کهنترین بنای بر جای مانده در شهر توس میدانند. جایی شبیه به مقبره یا خانقاه که یادگاری است از قرن هشتم هجری قمری. هارونیه را به «امام محمد غزالی» نسبت میدهند چرا که در کنار این بنا، سنگ سیاهی به عنوان یادبود امام محمد غزالی از عرفای سده پنجم و ششم هجری به چشم میخورد.
سبک معماری هارونیه را برگرفته از سبک آذری میدانند و پس از پژوهشهای انجام شده بر روی گنبد هارونیه، با وجود نام امام محمد غزالی در جوار این بنا، هنوز کاربری آن به درستی مشخص نیست.
این اثر در تاریخ پانزدهم دی ماه ۱۳۱۰ به شماره ۱۷۳ در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده است. البته این اثر بعدها در سال ۱۳۸۲ تحت عنوان آرامگاه منسوب به امام غزالی به شماره ۸۹۴۴ به فهرست آثار ملی ایران اضافه شد.
در میان مردم در مورد کاربری این بنا افسانههای زیادی وجود دارد. یکی از این افسانهها مربوط به «هارون‌الرشید» است که گفته میشد برای زندانی کردن مجرمان از این سازه استفاده میکرده است. برخی نیز به گنبد، کاربری آتشکده دادهاند. کار تا آنجا پیش رفته که در برخی کتب تاریخی این بنا را محل شکنجه امام موسی کاظم و تعدادی از پیروان ایشان دانستهاند. علاوه بر این موارد، از سازه گنبد به عنوان نقاره‌خانه و مامونیه هم نام برده‌اند.
در نمای آجری مسجد، از تکنیک پنجرههای کور بهره فراوان برده شده است. سردر ورودی بنا به قدری بلند و رفیع است که بخشی از گنبد را پوشانده است اما بخش پشتی سازه کوتاهتر است. درون سازه هم که نور آن توسط پنجرههای مشبک تأمین میشود، ماکتی از برخی آثار تاریخی پهنه خراسان به چشم میخورد.
به سبب واقع شدن گنبد هارونیه در نزدیکی آرامگاه فردوسی، امکانات گردشگری مناسبی در منطقه احداث شده است تا موجب رفاه حال گردشگران منطقه شود.
دیدگاه خود را بنویسید