سقز شهری است کوهستانی که در غرب ایران و میان کوه‌های زاگرس، و شمال استان کردستان قرار دارد. این شهر تاریخی که در سر سه‌راهی سنندج ـ میاندوآب و بانه واقع شده علاوه بر آثار باستانی چون تپه زیویه و غارکرفتو دارای آثار تاریخی چون بازار قدیمی، حمام حاج صالح، بنای مسجد شیخ مظهر و مسجد دومناره است که اکثر این آثار تاریخی در بافت قدیمی شهر، اطراف بازار قرار دارند.
مسجد دومناره سقز؛ قدیمیترین مسجد شهر؛ بنایی مربوط به دوره اسلامی است که در بافت قدیمی شهر در خیابان امام پشت حسینه سقز واقع شده است. این محله قدیمی در محله میان‌قلعه سقز و تپه تاریخی شهر قرار دارد. هر چهار طرف این مسجد باز است: از شمال به خیابان امام، از جنوب به حوضخانه، از غرب و شرق به کوچه و گذرگاه محدود می‌شود.
اهالی محل قدمت بنا را زمان شیخ حسن مولان آباد –عارف و ریاضی‌دان- می‌دانند. معتقدند زمانی که نادرشاه افشار برای رفتن به بغداد از سقز عبور می‌کرد این عارف سقزی، از شاه تقاضای ساخت مسجدی میکند، نادرشاه نیز دستور ساخت این مسجد را می‌دهد که بعدها در بین مردم به مسجد شیخ حسن مولان آباد مشهور می‌شود. اگر این قول را قبول کنیم تاریخ این مسجد به اوایل دوره افشار بر می‌گردد اما محققان در تحقیقاتی که بر کاشی‌کاری‌های مسجد انجام دادند تاریخ ساخت آن‌را اواخر دوره افشاریه و اویل زندیه می‌دانند، این موضوع را شاید بتوان به مرمت بنا در دوره افشاریه و زندیه نسبت داد.
مکانی که در آن مسجد ساخته شده دارای سطحی شیب‌دار بوده است، معماران برای تراز بندی آن سکویی از سنگ را آماده کرده و مسجد را روی آن بنا کردند. این مسجد با پلان مربع از گل، خشت خام، آجر، چوب و کاشی‌هایی به رنگ سبزآبی، زرد و سیاه ساخته شده است. چوب به کار رفته در سقف و ستون‌ها زیبایی این مسجد را دو چندان کرده است چنان‌که با دیدنش قدمت مسجد کاملا مشهود است. نمای مسجد ایوان بلندِ ستوندار است، ستونهای چوبی مدور که سنگینی سقف ایوان را به دوش می‌کشند، از مصالح چوبی دیگر به کار رفته در این مسجد می‌توان به حصار چوبی دور ایوان و سقف آن اشاره کرد، سقف ایوان از چوبهای یکپارچه به طول 5 متر ساخته شده است. از این ایوان چوبی زیبا به عنوان مصلی تابستانی نیز استفاده می‌شود.
درِ ورودیِ این مسجد در ضلع غربی دارای سردر آجری زیبا با کاشی‌کاری‌های زرد رنگ، سیاه و سبز است. در سر در ورودی، عبارت «علی مدد» با گره‌چینی آجر و کاشی نقش بسته شده است. شبستان زیبای مسجد که محلی برای عبادت و جماعت است در ضلع شرقی واقع شده و مساحتی 120 متری دارد. این شبستان بر چهار ستون چوبی استوار است، چهار ستونی که از جنس و شکل ستونهای ایوان است.
تو رفتگی‌هایی مستطیل‌شکل به اندازه‌های مختلف به صورت تاقچه بر دیوار شبستان مشاهده می‌شود که به نظر می‌رسد محلی برای نگهداری کتاب و لوازم مربوط به عبادت نمازگزاران است. در ضلع جنوبی مسجد، محراب قرار دارد. طی مرمت‌هایی که در سال‌های قبل در این مسجد انجام شد تنها اثر باقی مانده از گذشته‌های دور که سبک و سیاق قدیم خود را هم‌چنان حفظ کرده همین طاق هلالی محراب است که بر بالای آن عبارت «بسم‌الله الرحمن الرحیم» حک شده، دو اتاق تعبیه شده در ضلع‌غربی روزی روزگاری کلاسی برای درس و بحث محصلان بوده است.
از زیبایی‌های این مسجد که آن را منحصر به فرد کرده می‌توان به حوضخانه و دو مناره آن اشاره کرد. وجه تسمیه مسجد به علت همین دو منارهای است که در شرق و غرب این مسجد قرار دارد. از ویژگیهای مناره‌ها این است که نیمی از مناره داخل دیوار مسجد و نیمی بیرونِ آن قرار دارد.
برای استحکام هر چه بیشتر مناره‌ها پیِ آن را با سنگ چیده‌اند و دیوارههایش آجری است که آجرهای به کار رفته در مناره خیلی بیشتر از کاشیکاریهایش است. در چند نقطه از مناره کاشی‌های خوشرنگ و لعابی تزئین شده که مناره‌ها را از سادگی در می‌آورد. بر روی پشت‌بام مسجد، آنجایی که بلندی مناره‌ها دیده می‌شود دری تعبیه شده که می‌توان وارد مناره‌ها شد البته نه برای عموم مردم تنها برای موذنان و متولیان مسجد.
در منتهی الیه ضلع جنوبی در پلانی مربع‌شکل حوضخانه قرار دارد که دارای گنبدی است که روزنههایِ تعبیه شده بر آن نور را بر آب حوضخانه منعکس میکند تا فضا برای شستشو و وضوساختن روشن باشد. اطراف این حوضخانه سکوهایی قرار دارد تا وضوگرفتن نمازگزاران به سهولت انجام شود. این حوضخانه روزگاری از آب زلال کاریز پر بوده که حالا بر اثر خشکسالیهای پی در پی نه دیگر از کاریز خبری است و نه آب آن.
در ضلع شرقی ایوان آرامگاه یکی از امامان جماعت به نام سید حکیم قرار دارد. طی سنگنوشتهای که بر روی تاقچه این آرامگاه قرار دارد قدیمیترین مرمت بنا به سال 1329 هجری قمری بازمی‌گردد. مسجد دومناره از سال 1378 به طور متناوب مورد بازسازی قرار گرفت که این بازسازی به صورت گچ‌کاریِ ایوان، قیرپاشیِ سقف و مرمت دیوارها، ستون‌ها و سرستونها است. این مسجد در سال ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۲۶۰۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
دیدگاه خود را بنویسید