یخچال‌ها
منابع قابل توجّهی آب در حدود 460 کیلومتر مکعب، روی یخچال‌های طبیعی متمرکز شده است. این یخچال‌ها در حدود 7820 کیلومتر مربع یا 5/5 درصد از کل مساحت کشور را اشغال مي‌كنند. یکی از بزرگ‌ترین یخچال‌های درّه‌ای کوهستانی جهان، یخچال فدچنکو[1] (652 کیلومتر مربع با حدود 70 کیلومتر طول) در پامیر واقع شده است. در کل می‌توان گفت: بیش از 60 درصد از کلّ یخچال‌های آسیای مرکزی در تاجیکستان قرار گرفته‌اند، که بیشتر آنها در شمال و شرق پامیر می‌باشند.
تالاب‌ها
در تاجيكستان 1300 مرداب يا تالاب به وسعت 705 كيلومتر مربع وجود دارد. بزرگ‌ترين تالاب اين كشور در پامير شرقي قرار داشته و قره‌كول نام دارد.
منطقه 'قراكول' دارای آب و هواي بسيار مرطوب است و آنچه كه موجب علاقه گردشگران برای سفر و بازديد از اين منطقه شده، طبيعت نسبتا دست نيافتني و بكر آن است. درياچه 'قراكول' نيز اگر چه در روزهای زيادی از سال و گاهی تا اوايل تابستان يخ زده است، اما از نظر مسافران مناظر بكر و وضوح از انعكاس آنها در آب، تشعشع نور و رنگ دامنه آن از سبز تيره تا آبی لاجوردی خيره كننده است. اين درياچه به طول حدود 380 كيلومتر و عمق حداكثر 238 متر، شرق پامير را پوشش داده است و ساحل آن نيز از شمال به جنوب، امتداد دارد. اين درياچه شامل دو بخش شرقی كه كم عمق بوده و سمت غربی كه دارای بيشترين عمق است.
در اواخر قرن 19 بخش شمالی اين ساحل جزيره مانند، توسط يك تنگه باريك به شعبه‌ای از آب مرتبط شد. اين تنگه در حال حاضر ناپديد شده است. جلگه 'قرا' و رودخانه‌های كوچك 'مرغاب' و چند جريان ديگر، از درياچه سياه تغذيه می‌كنند اما آب اين درياچه به دليل تلخی و شوری بسيار به هيچ قطه تخليه نمی‌شود. آب در مدخل های كوچك رودخانه بسيار تازه بوده و حتی می‌توان در اين مكان گونه‌ای زنده، به نام ماهی 'تيان' را يافت. مرغان دريايی سرقهوه‌ای و چلچله‌های تبتی نيز در اين مكان آشيانه دارند. يكی از ويژگی‌های عجيب درياچه سياه اين است كه اين شعبه از درياچه برای مدت زمان قابل توجهی در زير بستری از يخ می‌ماند و يخ تا عمق آن را پوشش می‌دهد. دانشمندان در باب منشأ و منبع اين يخ اتفاق نظر ندارند. برخی فكر می‌كنند كه اين يخ‌ها باقي مانده‌ای از يخچال‌های طبيعی باستان است، و برخی نيز آن را به عنوان باقی مانده‌ای از سير يخ‌های توخالی كه در طول عصر يخبندان پر شده است، می‌دانند.
ديگر فرضيه بر اين مبنا شكل گرفته است كه اين يخ‌ها يك تشكل و فرم مدرن هستند و در زمانی نه چندان دور به واسطه تحولاتی خاص شكل گرفته اند. با اين حال چيزی كه وجود دارد اين است كه با آغاز گرم شدن زمين، يخ در شعبه‌ها و مدخل‌های رودخانه به آرامی ذوب می‌شود و آبشارها، تنگه‌ها، درياچه‌ها و جزيره‌های كوچك و مجزا از شعبه درياچه را ايجاد می‌كنند. اين درياچه بطور مداوم تغيير اندازه می‌دهد. سطح درياچه سياه قراكول به بطور دقيق سياه رنگ نيست بلكه لاجوردی، آبی تيره و يا مايل به سبز تيره است كه آن هم به مسير و جهت تابش نور خورشيد بر روی آب شفاف و صاف اين درياچه بستگی دارد. روستای قره كول در ساحل شرقی اين درياچه و در نزديكی جاده قرار دارد. دره معروف 'ماركانزو 'نيز در چند كيلومتری اين درياچه واقع است كه برخی از افراد آن را به عنوان 'دره طوفان شنی'، و برخی ديگر به عنوان 'آب مرده' ترجمه كرده‌اند. دليل دادن اين القاب توسط مردم محلی به اين منطقه معلوم نشده است.
نخستين محل‌های پخت و پز و استراحتگاه‌های شناخته شده در سطح جهان كه مربوط به دوران عصر حجر و جايگاه استراحت برای شكارچيان فصلی به شمار می‌آمده در اين مكان كشف شده است. در نزديكی روستای قره‌كول، حدود يك كيلومتر از راه 'مرغاب' در سه هزار و 950 متر، معماری پيچيده‌ای كه تركيبی از شكل‌های رصدخانه‌ای است، وجود دارد.
[1]Fedchenko
دیدگاه خود را بنویسید