چهل‌ و‌ چهار چشمه مکان بسیار معروفی در تاجیکستان و کشور همسایه ازبکستان است، زیرا از دامنه‌ی تپّه کوچکی که قبلاً صحرا بوده است پنج چشمه‌ی بزرگ از زیر زمین بیرون می‌آید که به 39 چشمه کوچکتر تقسیم می‌گردند. آب چشمه‌ها با هم جریان می‌یابند تا کانالی پر از ماهی به عرض 12تا 13متر تشکیل دهند. جالب است بدانید ماهی‌ها به طرف پایین رودخانه شنا نمی‌كنند بلکه در 8 الی9 متری ابتدای آن می‌مانند.


مردم محلّی در مورد خاستگاه چشمه افسانه‌ای دارند. وقتی حضرت علی‌ علیه‌السلام برای موعظات دین اسلام که آیینی جدید برای افراد محلّی بود در این مکان توقف نمودند، رود رامیت که در آن نزدیکی بود خشکید. سپس حضرت‌ علی(ع) آن رود را نفرین کرد و آن را کفّار نهان به معنای "رود بی‌ایمان" نامید. بعد از رسیدن به چهل‌ و‌ چهار‌ چشمه کنونی وی برای آب به درگاه خدا نمازی خواند و بر زمین دامنه تپّه آن نزدیکی ضربه زد و جایی که او با انگشتانش زمین را لمس کرد 5 چشمه پاک جوشید.
چهل‌ و‌ چهار‌ چشمه مکانی برای زیارت است. افراد از این مکان برای دعا و نماز، غسل، قربانی‌کردن و آب‌تنی، استفاده می‌كنند. آب 17 چشمه، شفا بخش خوانده می‌شود. هر کدام از این چشمه‌ها نام محلّی و نقش شفا‌ بخش مخصوص به خود را دارند. در منطقه شرقی نزدیک چشمه‌ها تپّه کوچک‌تری قرار دارد که آرامگاهی بر روی آن قرار گرفته است.چهل و چهار چشمه

مطابق افسانه‌ها گفته می‌شود که این قبر متعلّق به قمبر بابا، مهتر اسب حضرت‌علی‌(ع) است. همچنین چهار قبر مقدّس دیگر نیز در نزدیکی آن قرار دارند که نام آنها ناشناخته است. امروزه باغ بزرگی به همراه چند اطاق استراحت برای بازدید‌کنندگان در نظر گرفته شده است. 

مقبره قمبر بابا در چهل و چهارچشمه


منبع:کتاب دیار تاجیکان/گردآورنده: جواد عابد خراسانی