استفاده از لباس‌هاي اروپایی در بین مردم تاجیک پس از سلطه روس‌ها بر آسیای میانه از اواخر قرن نوزدهم رایج شد و نام‌های بسیاری برای پوشاک‌های نو وارد زبان نوشتاری مردم شد؛ واژه‌هایی مثل کاستیوم(کت) بریوک(شلوار) پلتا(پالتو) و پلش(بارانی).
 سوزنی - منطقه بخارا - اواخر قرن نوزده |  لباس زنان منطقه كولاب - اواخر قرن‌نوزده |
تاجیکان توانستند سنن و رسوم ملّی خود را علیرغم بیش از ۷۰ سال سلطه شوروی حفظ کنند. آنها موفّق به حفظ هویّت خود در پوشاک‌هایشان نیز شدند. از کاوش‌های باستان شناختی نقش‌های روی دیوارها و تصویرهایی که در روی سنگ‌ها حکاکی شده است، برمی‌آید که گذشتگان ما از انواع لباس و کلاه و کفش و اشیای زینتی استفاده می‌کرده‌اند. امّا باز هم بر اساس داده‌های باستان شناختی، لباس تاجیکان در شمال و در جنوب تاجیکستان کنونی در گذشته هم به مثل امروز با هم تفاوت داشته است. تا زمان پیروزی ارتش سرخ در بخارا لباس زنان در شمال تاجیکستان عمدتاً عبارت از کرته(پیراهن)، آزار(پاجامه)، پای افزار، سربند، آرایش سر و گردن و فرنجی(روبند) بوده است.
لباس مدرن دختران جوان در قلعه خومب - منطقه درواز - نيمه دوم قرن بيستم
در گذشته در جنوب تاجیکستان زنان پیراهن‌های خود را هم برای جشن و مراسم و هم برای استفاده در محیط خانواده گلدوزی می‌کردند و گریبان و دامن آنها را با نقش و نگار آرا می‌داده‌اند. حالا هم در استان ختلان، در جنوب تاجیکستان، در میان زنان و دختران پیراهن چکن یا گلدوزی خیلی مرسوم است.
گروه‌های رقص تاجیکستان به هنگام سفرهای هنری به خارج از این کشور رقص‌هایی را با این نوع پیراهن به برنامه‌های خود اضافه می‌كنند. در برخی از فروشگاه‌های معروف غرب می‌توان لباس‌هایی را دید که طرح‌های آنها به نقش و نگار پارچه‌های تاجیکی‌ای شباهت دارد، با همان گل‌های رنگین و ابریشم خط خطی. اطلس معروف‌ترین پارچه رایج در آسیای میانه و به ویژه تاجیکستان است، امّا مسلماً تنها پارچه آن نیست.
لباس مدرن دختران جوان منطقه اشكاشيم - بدخشان - نيمه دوم قرن بيستم
پیرهن‌های چکن تاجیکی با گلدوزی یا کشیده دوزی‌های رنگین بر خلاف اطلس که در کارخانه‌های نساجی تولید می‌شود، غالبا محصول زحمت زنان در خانه است. چکن یا گلدوزی را در همه مناطق تاجیکستان می‌توان دید، امّا هر کدام از آنها نقش و نگار و آب و رنگ خاص خود را دارد. رنگین‌ترین آنها چکن منطقه کولاب در جنوب تاجیکستان است، که بیشتر جلب توجّه می‌کند. معمولا برای زمینه طرح‌های چکن از پارچه یکرنگ سفید، صورتی، سبز، آبی یا سرخ استفاده می‌كنند. رنگ نخ گلدوزی با توجّه به رنگ زمینه آن انتخاب می‌شود. رشته‌هایی که برای گلدوزی استفاده می‌شود، معمولا رنگ‌های زرد و سفید، رنگ‌های پرتو خورشید را دارد.
مردم شناسان با اشاره به نقش و طرح‌هایی که روی چکن است، آن را به قرن‌های پیش از میلاد مربوط می‌دانند و گل‌هایی که با نام "کاسه" معروف است و شکل خورشید دارد، را دلیل مهرپرستی مردم در دوران باستان می‌دانند. گلی که دور دامن یا کلاه مردان دوخته می‌شود، نیز یک طرح باستانی است، و رمز خورشید دانسته می‌شود.
تک‌تک گل‌های چکن نماد چیزی است، و مضمون خاص و نام خود را دارد. نقشی که در چکن‌های امروزی دیده می‌شود، سال‌ها پیش هم در گل دوزی‌ها دیده می‌شد. با وجود روی کار آوردن نقش و نگارهای تازه در چکن، چادر عروسی و پیراهن عروس نقش و نگار قدیمی خود را حفظ کرده است.
كت مردان - منطقه شهر سبز - اواخر قرن هجده
با این که گفته می‌شود، برخی از طرح‌های چکن طی هزارها سال بی‌تغییر مانده‌اند، در عین حال انواع تازه‌ای از پیراهن چکن دیده می‌شود که با سلیقه لباس پوشی مدرن تهیه شده است. دوزندگان شکل دوخت پیراهن را تغییر داده‌اند، ولی رمزهای خورشیدی و نقش و نگار چکن همان است که بود.
دختران تاجیک در جنوب کشور پیش مادر و خواهران خود از سن ۱۰-۱۲ سالگی آموزش چکن دوزی می‌بینند و در پارچه‌هایی به اندازه دستمال نقش‌های مختلف را گلدوزی می‌كنند، تا بعداً در تهیّه جهیزیه عروسی سهم بگیرند. در بسیاری از مناطق تاجیکستان دختری که به سن بلوغ می‌رسد، با دست خود برای عروسی‌اش چادر دیواری(پرده حجله)، پیراهن چکن، چادر و روکش بالشت می‌دوزند.
دوختن چادر دیواری که حدود سه متر و بعداً در گوشه‌اى از اتاق به شکل پرده حجله آویزان می‌شود، بیش از یک سال به درازا می‌کشد. و اگر خواستگار دختر زودتر از راه برسد و لباس چکن عروس آماده نباشد، همسایه‌ها و نزدیکان دست به دست هم می‌دهند و طی چند روز همه دوختنی‌ها را می‌دوزند.
سوزن دوزی - منطقه سمرقند - اواخر قرن هجده
پیراهن چکن اکنون از محبوب‌ترین پوشش‌های ملّی زنان تاجیک است، و به ویژه در جشن‌های ملّی آن را بیشتر می‌توان دید. در منطقه کولاب در روزهای نوروز، جوانان با کلاه‌های گرد چکن(تاقی گلدوزی) و دختران با پیرهن‌های چکن به جشن‌گاه می‌روند. [1]  سوزنی - نزديك شهر سبز - سال 1900 الي 1910 | ||
| ||
 كت مردان - منطقه بخارا - اواخر قرن 18 |
 كلاه مخصوص مناطق كوهستانی |  كلاه مخصوص مناطق جلگه‌اي و پايين كوه‌ها |
 كلاه مخصوص مناطق كوهستاني ناحيه كولاب |  كلاه مخصوص مناطق پامير |
نمونه هايی از طواقی و كلاه های مناطق مختلف تاجيكستان
[1]- مقاله منتشر شده در سايت جديد آنلاين نوشته صفر علی ميرزا
منبع: کتاب دیار تاجیکان گردآورنده: جواد عابد خراسانی
دیدگاه خود را بنویسید