موقعیت مکانی و قدمت
عمارت امیر ارشد، مشهور به "داش ساختمان"، در ۱۲ کیلومتری غرب ورزقان، در روستای خاروانا واقع شده است. این بنای باشکوه که قدمت آن به دوره قاجار می‌رسد، یادگاری از دوران ارباب رعیتی و نمادی از قدرت و ثروت امیر ارشد قره داغی، از خوانین بزرگ منطقه، است.

مشخصات معماری
عمارت امیر ارشد در دو طبقه با وسعت 1100 متر مربع بنا شده است. بدنه بنا سنگی، سقف طبقه همکف آجری و با طاق‌های متقاطع، و سقف طبقه اول چوبی است. این عمارت که به "داش عمارت" نیز شهرت دارد، به دلیل استفاده از سنگ در ساخت آن، به این نام خوانده می‌شود.

معمار و سبک معماری
معمار عمارت امیر ارشد، مهندس کرسلنسکی روسی بوده است. این بنا تحت نظارت حاج ابراهیم آقا و میرزا جلیل ساخته شده و تا حدودی از سبک معماری روسی تقلید گردیده است. تلفیق سبک معماری روسی با عناصر معماری ایرانی، زیبایی و ظرافت منحصر به فردی به این عمارت بخشیده است.

ویژگی‌های منحصر به فرد

  • تزئینات: عمارت امیر ارشد با گچ‌بری‌های نفیس، نقاشی‌های دیواری، و آیینه‌کاری‌های چشم‌نواز تزئین شده است.
  • حیاط: عمارت دارای یک حیاط بزرگ با باغچه‌ها و درختان تنومند است که فضایی دلنشین و آرامش‌بخش را به وجود آورده است.
  • برج: در گوشه‌ای از حیاط، برجی آجری با تزئینات خاص وجود دارد که به زیبایی عمارت می‌افزاید.
  • کاربری: عمارت امیر ارشد در حال حاضر به عنوان موزه مورد استفاده قرار می‌گیرد و اشیاء و لوازم مربوط به دوره قاجار در آن به نمایش گذاشته شده است.

ثبت در فهرست آثار ملی
خانه امیر ارشد ورزقان در آذر ماه 1378 با شماره 2522 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

اهمیت و جایگاه
عمارت امیر ارشد به عنوان یکی از زیباترین و منحصر به فردترین بناهای دوره قاجار، از نظر تاریخی، فرهنگی و معماری از اهمیت بالایی برخوردار است. حفظ و نگهداری این عمارت ارزشمند، گامی مهم در حفظ هویت تاریخی و فرهنگی کشورمان خواهد بود.