بنا به تعریف سازمان یونسکو «میراث فرهنگی به بناها و اشیاء ختم نمی‌شود. این مفهوم همچنین دربردارندۀ سنت‌ها و تجلیات زندۀ برجای مانده از نیاکان ماست که به فرزندانشان منتقل شده است، مانند (1) سنت‌های شفاهی، (2) هنرهای نمایشی، (3) اعمال اجتماعی، آیین‌ها، رویدادهای جشنی، (4) دانش و اقدامات مربوط به طبیعت و کیهان، یا (5) دانش و مهارت‌های تولید صنایع سنتی. این حوزه از میراث فرهنگی اگر چه بسیار آسیب‌پذیر است، امروزه به عامل مهمی برای پاسداری از گوناگونی فرهنگی در مقابل جهانی‌شدن فزاینده تبدیل شده است. درک میراث فرهنگی ناملموس در جوامع مختلف به گفتگوهای میان‌فرهنگی کمک میکند و احترام متقابل به دیگر سبک‌های زندگی را ترویج میکند. این میراث چند ویژگی اساسی دارد: سنتی، معاصر و زنده است؛ فراگیر است؛ بازنمودی است؛ و اجتماع‌محور است». موارد بالا در مجمع یونسکو در سال 2003 به‌عنوان پنج قلمرو اصلی پاسداری از میراث معنوی بشر تصریح شد. بر همین اساس، سازمان یونسکو در اقدامی شروع به ثبت میراث فرهنگی و معنوی بشر از تمامی کشورها کرد. بدین منظور کمیسیون‌های ملی در هر کشور ایجاد شد تا میراث ناملموسی را که حائز شرایط لازم برای ثبت و پاسداری در سطح جهانی است را به سازمان معرفی کنند و زمینه‌سازی‌های لازم برای بازدید کارشناسان یونسکو را انجام دهند. در ایران نیز در سال 1388هـ.ش. ردیف در موسیقی ایرانی به‌عنوان نخستین میراث برجستۀ ناملموس ایرانیان در سازمان جهانی یونسکو به ثبت رسید.
باغ و عمارت بهلگرد در روستای بهلگرد، واقع در 30 کیلومتری شمال شرقی بیرجند و در مسیر جاده بیرجند به زاهدان قرار دارد. این باغ و عمارت در دوره قاجار و به عنوان تفرجگاه ییلاقی حاکم محلی به نام شوکت الملک بنا شده است. باغ و عمارت بهلگرد به عنوان یکی از آثار ارزشمند دوره قاجار، از نظر تاریخی و معماری حائز اهمیت است. این بنا اطلاعات valuable ای در مورد آداب و رسوم، دین و فرهنگ مردم آن دوره ارائه می‌دهد.
آئین زیارت کلیسای تادئوس چندی است که در فهرست میراث معنوی یونسکو قرار گرفته است. مجموعه رهبانی تادئوس قدیس که تحت عنوان کلیسای طاطاووس در فهرست آثار ملی ثبت شده است و با نام قره کلیسا نیز شناخته می شود، در استان آذربایجان غربی، در ۲۰ کیلومتری جنوب غربی شهر ماکو و در مجاورت روستایی به همین نام قرار گرفته است.
وقفنامۀ ربع رشیدی نسخۀ سدۀ 13 میلادی در سال 2007 در فهرست برنامۀ حافظۀ جهانی یونسکو به ثبت رسید. حافظۀ جهانی یونسکو برنامه‌ای است که در سال 1992 از سوی کمیته مشورتی بین‌المللی پیشنهاد شد و مدیرکل یونسکو آن را تأیید کرد. هدف از این طرح حفظ میراث مستند و سهولت دسترسی به آنها و نیز ممانعت از داد و ستد غیرقانونی، تاراج، پراکندگی و نابودی این میراث ارزشمند است. مهم‌ترین معیارهای گزینش این آثار اهمیت جهانی و نیز ارزش برجسته در سطح بین‌المللی است.
شاهنامه ی بایسنقری یکی از آثار تاریخی ایران است که در سال 2007 میلادی در فهرست برنامه ی حافظه ی تاریخی یونسکو به ثبت رسیده است. حافظه ی جهانی یونسکو برنامه‌ای است که در سال 1992 از سوی کمیته مشورتی بین‌المللی پیشنهاد شد و مدیرکل یونسکو آن را تأیید کرد. هدف از این طرح حفظ میراث مستند و سهولت دسترسی به آنها و نیز ممانعت از داد و ستد غیرقانونی، تاراج، پراکندگی و نابودی این میراث ارزشمند است. مهم‌ترین معیارهای گزینش این آثار اهمیت جهانی و نیز ارزش برجسته در سطح بین‌المللی است.
تعزیه در لغت به معنای سوگواری و برپا داشتن یادبود برای عزیزان از دست رفته است. اما آنچه پس از شنیدن نام تعزیه در ذهن ایرانیان تداعی میشود نمایشی مذهبی و آیینی است و افرادی که آشنا به فن نمایش هستند برای سوگواریهای ماه محرم و مصیبتهایی که بر امام سوم شیعیان، حسین علیهالسلام ، خانواده و یارانش در راه کربلا و صحنۀ نبرد با لشکر یزید اتفاق افتاد به اجرای نمایش میپردازند. در تعزیه چون اهمیت خواندن هنرمندانۀ اشعار بیش از روش اجرا و نمایش واقعههاست آن را در قیاس با روضهخوانی "تعزیهخوانی" نامیدهاند. تعزیه معمولاً با به اجرا درآمدن پیشخوانی نمایش مجلس اصلی آغاز میشود. کسی که تعزیه را برپا میکند "بانی"، گردانندۀ آن را تعزیه گردان"، و بازیگران آن را تعزیهخوان یا شبیه خوان می نامند.
در غرب شهر کاشان در منطقهای کوهستانی چند آبادی نزدیک به هم وجود دارد که به نام اردهال خوانده میشود. مرکز این آبادیها مشهد اردهال است و مردم آن را "مشهد قالی" نیز میخوانند. این مکان را از آنرو مشهد مین امند که محل شهادت یکی از امامزادگان شیعه است. مراسم قالی شویان یکی از مراسم های آیینی با قدمتی نزدیک به یک هزارسال است که در فهرست میراث فرهنگی و معنوی یونسکو به ثبت رسیده است. این مراسم معروف به «جمعه قالی»، در واقع آیینِ نمایشِ نمادینِ واقعهی شهادت، تشییع و خاکسپاری امامزاده سلطان علی است که هر ساله توسط اهالی فین کاشان و روستای خاوهی اردهال برگزار می شود.
نوروز یکی از کهن ترین جشن های به جا مانده از دوران ایران باستان است که در نخستین روز از سال خورشیدی ایرانی با آغاز فصل بهار، در یکم فروردین ماه همه ساله با شور و نشاط بسیار در مناطق گوناگون با آداب و رسوم خاص هر منطقه در سیزده روزِ متوالی برگزار می گردد. جشن نوروز و ورود به سال نو به طور مشترک میان کشورهای برگزار کننده ی آن نظیر ایران، جمهوری آذربایجان، هند، پاکستان، قرقیزستان و ترکیه در سال 2009 میلادی (1388 هجری شمسی) در فهرست میراث فرهنگی و معنوی یونسکو به ثبت رسیده است. در هفتم فروردین ۱۳۸۹ نیز نخستین دوره ی جشن جهانی نوروز در تهران برگزار شد و این شهر به عنوان «دبیرخانه ی نوروز» معرفی گردید. در برخی کشورها نوروز دارای تعطیلات رسمی است که در ایران چهار روز نخستِ فروردین، تعطیل رسمی بوده و برای برخی سازمان ها تا سیزدهم فروردین این تعطیلات ادامه دارد.
دوتار " Dotār" در نوع خود کهن ترین ساز زهی ایران، بلکه تمام خاورمیانه و آسیای مرکزی، به شمار می رود. تصویر این ساز در یرخی از حجاری های چندین هزار ساله موجود است و در کتبی که به زبان پهلوی تالیف شده نام این ساز به عنوان تنبور و یا تمبور آمده است.
ورزش زورخانه ای یا پهلوانی یک هنر رزمی است که بیان کننده ی باورهای اسلامی، عرفانی و باستانی ایران است. این ورزش سنتی توسط ده تا بیست مرد انجام میشود و در دسته ی ورزش های نمایشی همانند ژیمناستیک قرار می گیرد. به محل اجرای این ورزش زورخانه میگویند که فضایی است سرپوشیده، برخی این بناها را شبیه به عبادتگاه های دوران باستان ایران میدانند. از نگاه تاریخی تاسیس اولین زورخانه را به پهلوان نامدار ایرانی پوریای ولی در سال 772 هجری قمری نسبت میدهند اگرچه که پیشینه ی این ورزش به دوران باستان می رسد.
کمانچه یکی از سازهای اصیل وکهن ایران است که تاریخچه ی طولانی دارد. از قرن های اولیه ی هجری نام آن در برخی اشعار و متون آمده است. نخستین نشانه ی تاریخی کمانچه مربوط به کتاب موسیقی الکبیر اثر ابونصرفارابی در سده ی چهارم هجری است. او در این کتاب از کمانچه با نام عربی آن رباب یاد میکند. عده ای بر این باورند که کمانچه تکامل یافته ی ساز رباب است.
بیش از 20 سال است که سفرهایی با عنوان "سفرهای گروهی جاده ابریشم" از مبدا ایران برگزار می‌کنیم. سفرهایی به مقصد کشورهای ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان، برای بازدید از شهرهای تاریخی سمرقند، بخارا و خیوه.
