بنا به تعریف سازمان یونسکو «میراث فرهنگی به بناها و اشیاء ختم نمی‌شود. این مفهوم همچنین دربردارندۀ سنت‌ها و تجلیات زندۀ برجای مانده از نیاکان ماست که به فرزندانشان منتقل شده است، مانند (1) سنتهای شفاهی، (2) هنرهای نمایشی، (3) اعمال اجتماعی، آیین‌ها، رویدادهای جشنی، (4) دانش و اقدامات مربوط به طبیعت و کیهان، یا (5) دانش و مهارت‌های تولید صنایع سنتی. این حوزه از میراث فرهنگی اگر چه بسیار آسیب‌پذیر است، امروزه به عامل مهمی برای پاسداری از گوناگونی فرهنگی در مقابل جهانی‌شدن فزاینده تبدیل شده است. درک میراث فرهنگی ناملموس در جوامع مختلف به گفتگوهای میان‌فرهنگی کمک می‌کند و احترام متقابل به دیگر سبک‌های زندگی را ترویج می‌کند. این میراث چند ویژگی اساسی دارد: سنتی، معاصر و زنده است؛ فراگیر است؛ بازنمودی است؛ و اجتماع‌محور است». موارد بالا در مجمع یونسکو در سال 2003 به‌عنوان پنج قلمرو اصلی پاسداری از میراث معنوی بشر تصریح شد. بر همین اساس، سازمان یونسکو در اقدامی شروع به ثبت میراث فرهنگی و معنوی بشر از تمامی کشورها کرد. بدین منظور کمیسیون‌های ملی در هر کشور ایجاد شد تا میراث ناملموسی را که حائز شرایط لازم برای ثبت و پاسداری در سطح جهانی است را به سازمان معرفی کنند و زمینه‌سازی‌های لازم برای بازدید کارشناسان یونسکو را انجام دهند. در ایران نیز در سال 1388هـ.ش. ردیف در موسیقی ایرانی به‌عنوان نخستین میراث برجستۀ ناملموس ایرانیان در سازمان جهانی یونسکو به ثبت رسید.
نقالی یا پرده خوانی از آیین های کهن ایران زمین است که با گذر زمان دستخوش تحولاتی چند شده است. ریشه های این آیین را با تمرکز بر ریشه ی لغوی اش، که به معنای قصه خوانی است، باید در دوران اشکانی و گوسان هایی جستجو کنیم که به بازگو کردن قصه های حماسی شهره بودند. اگر چه سنتهای مشابه دیگری نیز به صورت داستان سرایی توأم با موسیقی، عمدتاً با تکیه بر داستان های قومی، ملی و حماسی در دوران ساسانی وجود داشت، امروزه مراد ما از آن چیزی که نقالی میخوانیمش، آیینی است که عمدتاً در دوران اسلامی رواج چشمگیری یافته است و نمیتوان آن را منفک از اعتقادات و تعلقات دینی و مذهبی اش بررسی کرد.
نوازندگان و خوانندگان شمال خراسان شامل سه گروه عاشق ها، بخشی ها و لوطی ها می شوند؛ که با نواختن سازهایی چون کمانچه، دوتار، دهل، سرنا، قوشمه و نی متناسب با هر رویداد تاریخی یا فرهنگی آهنگی می سازند. هر گاه آفت به جان گوسفندان می افتاد، آهنگ هایی چون "لاله زار" و اگر دشمن حمله می کرد، آهنگ های عاشقانه ایی مانند "الله مزاره" شکل می گرفت: "الله مزاره، مزاره وا چه روزگاره / الله مزاره، مزاره غریب روزگاره/ الله مزاره، مزاره عاشق گنهکاره".
موسیقی ایران، با نام های موسیقی سنتی ایرانی، موسیقی کلاسیک ایرانی و گاهی با عنوان موسیقی دستگاهی شناخته می شود. در حقیقت این هنر طی سالها سینه به سینه و از استاد به شاگرد منتقل میشده و آنچه که امروزه تحت عنوان موسیقی سنتی ایران در دسترس ماست حاصل ممارست، فداکاری و تلاش مردان و زنان بزرگی است.
شهر کاشان در دوران شاه عباس کبیر مرکز بافت قالی های درباری بود و به دستور شاه کارگاه های قالی بافی در این شهر برپا شد. قالی های ابریشمی، نقره باف و زرباف که به نام قالی شاه عباس معروف است به این محل نسبت داده می شود. از لحاظ تاریخی قالی کاشان به دو دوره ی تاریخی تقسیم میشود: یک دوره ی طلائی و یک دوره که پس از تعطیلی حدود دو قرن کارگاه های قالی بافی این شهر آغاز به کار کردند.
یکی از هنرهای مهم خطه ی فارس که آوازه جهانی دارد قالی است که به قالی شیراز نیز معروف است. تار و پود اکثر قالی های قدیمی فارس از پشم بافته شده است و تمامی قالی های تولید شده ی این استان درهمه ی مراحل تولید به دست زنان هنرمند عشایر بافته می شود؛ شیوه ی بافت این فرش ها در هر ایل و طایفه متفاوت است با این حال همه ی بافته های این خطه به جز گبه ی دورو با دارهای افقی (زمینی) بافته میشود علت استفاده از این دار خاصیت قابلحمل بودن آن توسط چهارپایان است.
تاریخچه ی پخت نان به هزاره های خیلی قبل میرسد. در ابتدا انسان دانه های کوبیده شده غلات مختلف را با آب مخلوط میکرد و خمیر حاصل را روی سنگهای داغ میپخت و با گذر زمان و پی بردن به فوت و فنهای شیوه ی پخت نان نیز کامل تر شده است. تمدن ها و فرهنگ های مختلف نان های متفاوتی را تولید میکنند. نان لواش یکی از نان های قدیمی خاورمیانه است و امروزه در کشورهایی همچون ایران، ارمنستان، جمهوری آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان و ترکیه هنوز مورد استفاده قرار میگیرد؛ و به دو شکل سنتی و صنعتی تهیه میشود.
لنج سازی و قایق سازی از قدیمی ترین صنایع بومی جنوب ایران به شمار میرود و سابقۀ آن به دوره افشاریه میرسد. هر چند با کشف آثار باستانی دوره ساسانی در سرزمین مغولستان امروزی و کشف بنادر اشکانی و ساسانی قدمت دریانوردی ایران را میتوانیم بسیار کهنتر بدانیم. ساکنان ساحل شمالی خلیج فارس برای سفرهای دریایی، تجارت، ماهیگیری و صید مروارید از لنج های دست ساز خود استفاده می کنند؛ و در گذشته با لنج های بادبانی به شهرهای بمبئی، بصره و کشورهای شرق آفریقا و تانزانیا سفر یکساله و تجارت میکردند. این صنعت دارای پیشینه ی فرهنگی غنی است؛ شعرهایی که زنان به هنگام بازگشت از دریا میخوانند و یا آوازهای قایقرانان به هنگام کار را میتوان میراث ناملموس این صنعت قلمداد کرد.
«چوگان» ورزشی گروهی، با قدمت بالا در ایران است که به سبب رواج آن در میان پادشاهان و بزرگان به ورزشی اشرافی مشهورگردیده است. این بازی از حدود ۶۰۰ قبل از میلاد در ایران شکل گرفته و از دوره ی هخامنشیان انجام می شده است. چوگان در ابتدا تفریحی جهت نمایش استعداد اسب های جنگی سوارکاران نظامی ایرانی به شمار می رفت. شاه عباس نیز در قزوین و اصفهان (میدان نقش جهان) به این بازی می پرداخت. چوگان در ایران پس از صفویان کم‌کم رو به فراموشی رفته و در زمان پهلوی، در ارتباط با اروپاییان، دوباره مورد توجه قرار گرفت، ولی مانند گذشته رواج نیافت. هم اکنون از سوی کمیته ی بین المللی المپیک به عنوان یکی از ورزش های جهانی شناخته شده است. نام «چوگان» برگرفته از چوبی است که برای انجام این بازی استفاده می شود و مهارت بازیکنان در زدن گوی با چوگان، اسب سواری و هماهنگی و حفظ تعادل در بازی از اهمیت بسیاری برخوردار است.
مینیاتور ایرانی یکی از آثار هنری درخشان فرهنگ گذشته ایران است. برخی از محققان می گویند که پیدایش این گونه نقاشی ها در ایران به دوره هخامنشیان برمی گردد، در حالی که این هنر را می توان در داخل غارها یافت. نمونه هایی در غارهای استان لرستان کشف شده است. به تصویر کشیدن صحنه های نبرد، شکار و حیوانات توجه شده است.
