تاجیک/ تاجیکها، قومی مسلمان و فارسی زبان از نژاد آریایی، قدیمی‌ترین ساکنان آسیای مرکزی و افغانستان و ناحیة سین‌کیانگ چین و عمده‌ترین جمعیت جمهوری تاجیکستان می‌باشند. این قوم در شمال هندوستان، ازبکستان، قرقیزستان، قزاقستان و ایران نیز پراکنده‌اند. شرقی‌ترین منطقة تاجیک‌نشین، وادی سرکول سین‌کیانگِ چین است. تاجیکها در ایران، عمدتاً در استان‌های خراسان و سیستان و بلوچستان به سر می‌برند.[1] تاجیکها خود را تُجیک می‌نامند.
طبق سرشماری سال 2000، جمعيّت تاجیکستان بیش از 6.100000 نفر می‌باشد. اين رقم هم اكنون از 8 ميليون فراتر رفته است. جمعيّت تاجيكستان كه با رشد مناسبی در حال گسترش می‌باشد از گروه‌های قومی متعددی تشكيل شده است. تركيب قومی تاجيك در تاجيكستان بدين‌شكل می‌باشد.
تاجيك(62درصد)، ازبك(4/21درصد)، روس(4/3درصد)، قرقيز(7/1درصد)، تاتار(2/1درصد)، پاميری(2/1درصد)، تركمن(3/0درصد)، پشتون(3/0درصد)، اوكراينی(2/0درصد)، كره‌ای(2/0درصد)، قزاق(2/0درصد)، اوستی(1/0درصد)، بشكری(2/0درصد)، ارمنی(1/0درصد) و...
 |  |  |
 |  |  |
بسیاری از تاجیکها به طور دائمی خارج از تاجیکستان در کشورهای ازبکستان (بیش از یک میلیون)، افغانستان (تقریباً 4 تا 5 میلیون)، قرقیزستان و قزاقستان (1 ميليون نفر)، چین 30 هزارنفر، تعدادی در منطقه خود‌مختار و مستقل اويغور[2] و خين‌جيانگ [3] و همچنین تعدادی در فدراسیون روسیه، ایران و پاکستان زندگی می‌کنند.
در تاجیکستان میزان زادو ولد و رشد جمعيّت بالاست. در 30 سال گذشته جمعيّت بیش از 2 برابر رشد داشته است. چهل و پنج درصد از جمعيّت هم اکنون زیر 15 سال سن دارند؛ و حدود 74 درصد از کلّ جمعيّت در مناطق روستایی زندگی می‌كنند. بخش عمده جمعيّت روستاها در خانه‌های چوبی و گلی زندگی می‌كنند، که در کرانه‌های رودخانه و نزدیک کوهستان واقع شده‌اند.
تاجیکستان کمتر از تمامی کشورهای جمهوری شوروی سابق متمدّن شده است. رشد نامنظم جمعيّت، مشکلات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی فراوانی ایجاد کرده است. زمین مناسب براي ساختن خانه‌های جدید وجود ندارد، امّا بدون در نظر گرفتن تسهیلات اجتماعی و صنعتی، میزان جمعيّتی که از شهرها به مناطق کوهستانی نقل مکان می‌كنند، رو به رشد است. در فاصله سالهای1930 تا 1940 بیشتر جمعيّت باز هم در درّ‌ه‌ها مستقر می‌شدند، و این به دلیل توسعه دادن زمین برای رشد کتان بوده است. هم اکنون بیشتر مردم با هدف ترمیم خانه‌های قبلی و دنبال کردن یک زندگی سنّتی به روستاهای کوهستانی خود بر می‌گردند.
بیشتر مردم تاجیکستان ازدواج خویشاوندی دارند. نود درصد از زنان قبل از 29 سالگی و 94درصد از مردان قبل از 39 سالگی ازدواج می‌كنند. خانواده‌های روستایی معمولا 6 تا 8 بچه دارند که نزدیک به هم متولّد می‌شوند. مردم زندگی ثابت را که بر طبق ارزش‌های خانوادگی استوار باشد ترجیح میدهند و به وطن و سرزمین بومی خود وفادارند. آنها طبیعتاً سخت‌کوش، مهمان‌دوست و مهربان هستند و به سنّت‌ها و رسوم موجود احترام می‌گذارند. در مناطق روستایی اغلب اعضای خانواده تمایل دارند در اجتماعات بزرگ و خیلی نزدیک به هم زندگی کنند که این حتی خویشاوندان دورتر را در بر می‌گیرد. هم اكنون جمعیّت تاجیکستان نزدیک به 7 ميلیون و سيصد هزار نفر و تراکم نسبی جمعیّت آن 8/51 نفر در هر کیلومتر مربع است. نرخ تولّد به ازای هر یک هزار نفر 79/44 تولّد و نرخ مرگ و میر 71/6 به ازای هر 1 هزار نفر است. تاجيکستان بالاترین نرخ رشد جمعیّت را در آسیای مرکزی داشته است.[4]
[1]. کیهان ، ج 2، ص 46، 211؛ مرکز آمار ایران ، ص 30
[2]. Uighur
[3]. Xinjiang
.[4] جعفري، عباس - گيتاشناسی نوين كشورها ص 193
منبع: دیار تاجیکان. گردآورنده: جواد عابد خراسانی
دیدگاه خود را بنویسید