گردشگری تاریخی فرهنگی

هنگام ورود به سیلک، تپه‎ای بلند پیش چشمتان ظاهر می‎شود. این تپه در ابتدا آن‎چه در دل دارد را برای بازدیدکنندگان آشکار نمی‎کند. کافی است از تپه بالا بروید تا تکه سفال‎هایی که در گوشه و کنار افتاده است را از نزدیک ببینید. این‌ها تنها گوشه‌ای از تمدن سیلک را برای شما به نمایش می‌گذارند. کمی جلوتر آثار حفاری باستان‌شناسان را به صورت حفره‎هایی عمیق خواهید دید.

کاخ سردار اسعد بختیاری در شهر «جونقان» و در شهرستان فارسان استان چهارمحال و بختیاری بنا شده‌است. این قلعه که با نام دژ جونقان یا قلعه جونقان نیز شناخته می‌شود یادگاری از پایان دوران قاجار است و در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

پل میر بها الدین در جنوب شهر زنجان، بر سر راه بیجار جا دارد. این پل که هم‌چنین با نام های پل کهنه و پل اژدهاتو نیز شناخته می شود، یادگاری قاجاری است که نامش در فهرست آثار ثبت ملی ایران بر شمرده می شود. پل میربها الدین به دست میرزا بهاالدین زنجانی، یکی از بازرگانان و نیکوکاران نامدار بخش «خمسه» زنجان بوده، در سال 1273 خورشیدی به دوران پادشاهی ناصر الدین شاه قاجار ساخته شده است. گفتنی است که از میرزا بها الدین هم‌چنین ساخته هایی چون مسجد حاج تقی و نیز گرمابه میرلی در زنجان به یادگار مانده است. در تاریخ آمده است که میر بها الدین در سال های خشکسالی در 1250 خورشیدی به مردمان زنجان کمک‎های بسیاری کرده است.  

خانه‌های تاریخی کاشان از معروف‌ترین بناهای گردشگری ایران است که در بافت قدیم این شهر واقع شده است. بناهایی که میزبان گردشگران با سلیقه‌های مختلف هستند و در ماه‌های مختلف سال به خصوص در بهار که همزمان با فصل گلاب‌گیری در ییلاقات کاشان است، رونق بیشتری می‌یابد.

خانه‌ مستوفی شوشتر یادگاری از دوران قاجار است که در شهرستان شوشتر استان خوزستان ساخته شده است. خانه‌ مستوفی همراه با مسجد، حمام و پل، مجموعه مستوفی را می‌سازند. این مجموعه در دوران مظفرالدین شاه قاجار، به دستور بازرگانی به نام «محمدعلی مستوفی» و با همکاری محمدتقی معمار ساخته شد.

گنبد جَبَلیه‌ که «گنبد گنج»، «گنبد گبری» و «جبل‌سنگ» نیز نامیده می­شود، یادگاری از دوران سلجوقی در بخش شرقی شهر کرمان‌ است. گفته می­شود که نامیده شدن این گنبد به جبل‌سنگ به دنبال کاربرد فراوان سنگ در ساخت این سازه بوده است. نوشته شده که کاربرد گنبد جبلیه آرامگاهی بوده است و با آیین زرتشت و دوران شاهنشاهی ساسانی پیوندی داشته که در نام گنبد گبری نیز دیده می­شود.

گنبد هارونیه در شهر توس، به فاصله 25 کیلومتری شمال‎غربی مشهد و 600 متری آرامگاه فردوسی قرار گرفته است که آن را کهن‎ترین بنای بر جای مانده در شهر توس می‎د‎انند. جایی شبیه به مقبره یا خانقاه که یادگاری است از قرن هشتم هجری قمری. هارونیه را به «امام محمد غزالی» نسبت می‎دهند چرا که در کنار این بنا، سنگ سیاهی به عنوان یادبود امام محمد غزالی از عرفای سده پنجم و ششم هجری به چشم می‎خورد.

قلعه والی ایلام یکی از بناهای زیبای دوران قاجار در دشت میان کوهی ایلام و در بالای تپه چگا میرک (در محله‌ای به نام حسین‌آباد فیلی) در سال ۱۳۲۶ هجری قمری در زمینی به بزرگی ۲۵۰۰ مترمربع  به دستور (غلام رضا خان والی) ساخته شده ‌است. بعد از این که ساخت قلعه والی به پایان رسید، غلام رضا خان دستور داد تا کتیبه‌ای به طول ۱۸۰ سانتی‌متر به خط نستعلیق حکاکی و سپس بر بالای ورودی شرقی بنا نصب شود، ولی در جریان جنگ تحمیلی این کتیبه سقوط کرد و هم‌اکنون نیز در بخش دیگری از قلعه نگهداری می‌شود. در ضلع شمالی قلعه‌ی والی، قسمت شاه‌نشین آن قرار دارد که بسیار بزرگ‌تر از بقیه اتاق‌های قلعه است.

شوش از قدیمی‌ترین سکونت‌گاه‌های دنیا به‌شمار می‌رود و با آثار جهانی مثل معبد چغازنبیل و کاخ آپادانا زبانزد جهانیان است. از جاذبه‌های باستانی شوش، محوطه هفت‌تپه است، محوطه‌ای که در آن موزه‌ای دیدنی به همین نام وجود دارد. در فصل دوم حفاری هفت‌تپه با توجه به کثرت و اهمیت آثار به‌دست‌آمده نیاز به ساخت موزه‌ای محلی در جوار محوطه‌ی تاریخی مطرح شد که که کارکرد این مرکز پژوهشی را داشته باشد. به این ترتیب عملیات ساختمانی موزه در یک طبقه در بهار سال 1349 آغاز و با اتمام عملیات موزه در اردیبهشت ماه سال 1352 افتتاح شد. با شروع جنگ تحمیلی در سال 1359 این موزه تعطیل شد و بخشی از اشیای آن به تهران انتقال یافت. پس از انجام تعمیرات موزه حدود ۲۰ سال بعد در اسفند ماه سال 1380 این مکان به‌عنوان موزه ونمایشگاه آثار مطالعاتی پروژه‌های هفت تپه وچغازنبیل مجدداً بازگشایی شد.

کاخ موزه گرگان که از مراکز فرهنگی شهر گرگان، مرکز استان گلستان، به ­شمار می رود تاريخ و فرهنگ اين منطقه باستاني را روايت مي­كند. کاخ موزه در محوطه­ ی پارک شهر (کتابخانه‌ی سابق) واقع در مرکز شهر گرگان، یکی از ۱۲ کاخ خانواده پهلوی در کشور و محل اقامت این خانواده در منطقه شمال کشور در كنار مجموعه­ ای از ساختمان­های اداری از جمله شهرداری، ثبت احوال، مدرسه ايرانشهر و اداره­ ی پست گرگان بنا شد.