گردشگری تاریخی فرهنگی

بنای معروف به معبد آناهیتا دومین بنای باشکوه سنگی در ایران پس از تخت جمشید است که بر روی تپه ای طبیعی به شیوه ی سکوسازی (صُفه سازی) ساخته شده است. آناهیتا در اعتقاد ایرانیان باستان، الهه ی آب، فرشته ی نگهبان چشمه ها و باران و همچنین نماد باروی، عشق و دوستی بوده است.

میل اژدها یا آتشگاه یا دیمه‌ میل یا میل آزاد مربوط به دوره اشکانیان در درّه‌ای در کنار کوه تنگ کله، در دامنه کوهی سنگلاخ و نسبتاً سرسبز در کنار یکی از راه‌ های مهم باستانی قرار دارد. در این منطقه هیچ آبادی ‌ای وجود ندارد. این برجِ مربع سنگی که ظاهراً یک پرستشگاه یا آتشکده بوده از لحاظ شکل و ظاهر مانند کعبه زردشت و برج زندان پاسارگاد چهارگوش است. بلندای برج بیش از هفت متر و پهنای هر ضلع آن در پایین چهار متر و در بالا ۴۰/۳ متر است و از سنگ رگه سفید به طول‌های مختلف بسیار دقیق، منظم و با مهارت ساخته شده‌است.

آتشکده ی بهرام یزد یا همان آتشکده ورهرام یزد، یکی از اماکن مربوط به زرتشتیان، شامل ساختمان و باغ مشجری است که در قرون اخیر ساخته شده است. سال ساخت بنای آتشکده به دوران پهلوی اول مربوط است و طراحی آن از هنر و معماری هخامنشیان متأثر بوده است.

قنات قصبه بزرگ‌ترین، عمیق ترین، شگفت‌انگیزترین و قدیمی‌ ترین قنات جهان مربوط به ۲۵۰۰ تا ۲۷۰۰ سال پیش و یکی از شاهکارهای آبی جهان است که از دو رشته اصلی و شش شاخه فرعی تشکیل شده‌است. تعداد چاه‌ های این قنات متجاوز از 470 حلقه است و مادرچاه آن در دامنه شمالی سیاه‌ کوه با عمق حدوداً 280 تا 300 متر قرار دارد. ناصرخسرو عمق چاه قنات را ۷۰۰ گز و طول آن را ۴ فرسنگ ذکر کرده ‌است. در حال حاضر میزان آبدهی این قنات 150 لیتر در ثانیه است و تنها منبع آب این شهر به شمار می‌ آید. قنات قصبه، به عنوان یکی از پدیده‌ های شگفت‌انگیز دست ساخت انسان، نمادی از همنوایی بشر با طبیعت محسوب می‌ شود.

دژ «قلعه رودخان» یا «قلعه حسامی» قلعه ای تاریخی در ارتفاعی بین ۶۶۵ تا ۷۱۵ متر از سطح دریا است که در کنار رودخانه ای با همین نام واقع شده است. برخی از کارشناسان ساخت قلعه را در دوران ساسانیان و مقارن با حمله ی اعراب به ایران دانسته اند. این قلعه که در دوره ی سلجوقیان تجدید بنا شد از پایگاه های مبارزاتی اسماعیلیان بوده است. بر روی کتیبه ی سر در ورودی قلعه، که اکنون در موزه ی گنجینه ی رشت نگهداری می شود، درج شده است که این قلعه در سال ۹۱۸ تا ۹۲۱ هجری قمری برای سلطان حسام الدین امیردباج بن امیر علاالدین اسحق تجدید بنا شده است.

عمارت مفخم بزرگ ترین و شاخص ترین اثر معماری دوره ی قاجار در دهه ی 1300 هجری قمری، همزمان با حکومت ناصرالدین شاه، به دستور یارمحمد خان شادلو معروف به سردار مفخم ساخته شد که محل سکونت خانواده ی وی و پذیرایی از میهمانان دولتی و رجال سیاسی بوده است. این عمارت در گذشته در داخل باغ بزرگی قرار داشت و تا پیش از وقوع زلزله ی بجنورد از بخش های مختلفی همچون آینه خانه، دروازه ی ورودی حوض خانه، باغ فَواره و عمارت کلاه فرنگی تشکیل شده بود که در حال حاضر تنها آینه خانه و عمارت مفخم به جای مانده است و امروزه موزه مردم شناسی بجنورد در آن برپا است.

شهر زیرزمینی کاریز کیش با توجه به عمق کم این جزیره در عمق 12 متری زیر زمین قرار دارد و ارتفاع آن به 8 متر می‌رسد. این شهر زیرزمینی شامل سه رشته قنات و 274 حلقه چاه و مكانی تفريحی است و امكان بازديد قنات‌های باستانی جزيره زيبای كيش در آن فراهم است.

شهر زیرزمینی (اویی) یا اوئی شهر زیرزمینی تاریخی واقع در زیر بافت کنونی شهر نوش‌آباد از بخش مرکزی شهرستان آران و بیدگل است که در مجموعه تاریخی آب‌انبار چاله‌سی نوش‌آباد قرار دارد. این مجموعه قدمتی ۱۵۰۰ ساله داشته و به دوره ساسانیان (صدر اسلام) تا دوره صفوی مربوط می‌گردد.

در کنار مقبره شمس تبریزی که یکی از صوفیان مشهور (645-584 هجری قمری) و مراد و مُرشدِ مولوي (از مشهورترین شاعران ایرانی) به شمار می رفته برجی استوانه ای به دستور شاه اسماعیل صفوی ساخته شده است که ارادتی خاص نسبت به شمس تبریزی داشته است. این برجِ میان‌ تهی از بناهای منحصر به ‌فرد منطقه است. بنا از نظر فرم ظاهری به سه قسمت تقسيم می‌شود.

این دروازه ی باشکوه آجری مزین به کاشی های هفت رنگ و کتیبه های متعدد یکی از نمادهای قدیم شهر تهران است که در سال های 1301 تا 1304 شمسی به دستور مستقیم رضاشاه و به دست جعفرخان کاشانی و همکاری آلمانی ها با آمیزه ای از سبک معماری ایرانی و اروپایی، به ویژه در کاشی کاری ها و کلاه فرنگی، در دوران قاجار ساخته شده است. این بنا با نام «دروازه ی میدان مشق» به عنوان دروازه ی ورودی به میدان مشق ساخته شده است که محوطه ای نظامی و در اختیار قشون بود. مدتی پس از ساخت این دروازه نخستین باغ همگانی شهر تهران با نام «باغ ملی» در زمین های درون میدان مشق ساخته شد و نام آن به «سردر باغ ملی» تغییر یافت. در بخش بالایی این بنا جایگاه دیدبانی، نقاره زنی و گذر نیروهای نظامی طراحی شده است.