درّه‌ی حصار منطقه وسیعی کوهستانی است به طول تقریباً 70 کیلومتر و 2 الی 18 کیلومتر پهنا كه رودخانه‌های كافرنهان،قره‌تاغ و رودخانه شیرکنت از آن می‌گذرد.مردم در این منطقه در اوایل عصر حجر، 3 الی4 هزار سال قبل از میلاد ساکن بوده‌اند. بعد‌ها این منطقه بخشی از باختر و سپس بخش‌های یونانی-باختری و کوشان می‌شود. آثار باقیمانده از سنگ‌چین‌های گرد و مستطیل شکل ساخته دست بشر در مناطق باستانی که در میان ساکنین محلّی به تيپا معروف هستند در تعداد زیادی از باستان‌شناسی‌ها یافت شده که گواه این موضوع هستند.
یک کشف کاملاً اتّفاقی انگیزه را برای یک کشف بزرگتر بالا برد. در سال 1976 عاشورعلی مقيم روستای عوض‌علی بعد از بازدید از یک موزه تاریخی در شهر پنجکنت باستان‌شناسان را درباره‌ی یافته جالب توجّه خودش مطّلع ساخت. او یک تبر برنز را نزدیک خانه خودش پیدا کرده بود. عاشورعلی متوجّه شده بود كه تبری كه او پيدا كرده شباهت زيادی به تبری دارد كه در موزه برای نمايش قرار گرفته است. تبری كه در موزه قرار داشت یک تبر برنز بود که در اواخر قرن 19 در روستای يار در منطقه پنجکنت یافت شده بود.
ابوعبدالله رودکی پایه‌گذار و پدر شعر کلاسیک فارسی است که در اواخر قرن 9 و اوایل قرن 10 در طی سلسله سامانیان زندگی می‌کرد. او قصیده‌ها و شعر‌های معروفش را به زبان فارسی می‌نوشت. رودكی یک خواننده و موسیقیدان با استعداد بود. او چنگ را به زيبايی می‌نواخت. نصر بن احمد سامانی (943-914م) رودکی را به بخارا دعوت کرد. رودكی بيشتر عمرش را در بخارا گذراند و از زمانی که حامیش را در سال 937م از دست داد؛ دوران سختي و تنگدستی وی شروع شد.
پنجکنت باستانی در نزدیکی شهر پنجكنت امروزی واقع شده و نماینده یک اثر تاریخی بی‌نظیر در اوایل قرون وسطی است. پنجكنت در قرن‌های 5 تا 8 ميلادی شرقی‌ترین نقطه شهر سغدیان بود. (غفوراف، باباجان. تاجيكان. جلد اوّل و دوّم، عرفان، دوشنبه،1377ه.ش-1997م – ص 3831) سغدی‌ها کسانی بودند که به زبان ایرانیان شرق صحبت می‌كردند و از نیاکان تاجیکی‌ها محسوب می‌شوند. در ربع اول قرن 8 ميلادی پنجکنت مرکز قلمرو آخرین پادشاه، دیواشتیچ بود که با شاهزاده‌ی سغدیان بر سر قدرت شهر سمرقند، پایتخت سغدیان جنگید.
بزرگ‌ترین دریاچه‌های تاجیکستان در پامیر هستند. از جمله آنها می‌توان از: قره‌كول،[1] رانک‌کول،[2] زرکول،[3] سارز،[4] و یاشی‌کول[5] نام برد. حجم کلّی آب در دریاچه‌های پامیر43 کیلومترمکعب می‌باشد، که شامل 6/26 کیلومترمکعب آب شور در دریاچه قره‌كول و حدود 17 کیلومتر مکعب آب‌شیرین در دریاچه سارز مي‌باشد. اين درياچه در سال 1911 در نتیجه‌ي انسداد بستر رودخانه مرغاب[6] به خاطر یک زمین لرزه[7] شکل گرفت.
تاجیکستان را می‌توان معدن چشمه‌های آب‌گرم نام برد. دمای آب در بعضی از چشمه‌ها به 95 درجه سانتی‌گراد می‌رسد. آب‌هاي خواجه‌آب‌گرم (38 تا 95 درجه سانتی‌گراد)، کاوک (76 درجه سانتی‌گراد)، یاشی‌کول (69 درجه سانتی‌گراد)، جیلاندی (66.5 درجه سانتی‌گراد)، آلی‌سو (63.5 درجه سانتی‌گراد)، جارتی‌گامبز (63 درجه سانتی‌گراد)، توقوزبولاق (62 درجه سانتی‌گراد)، گرم‌چشمه (60 درجه سانتی‌گراد) و آب‌گرم (41 درجه سانتی‌گراد) از داغ‌ترین چشمه‌های این کشور می‌باشند. از چشمه‌های آب گرم دیگری كه حرارات كمتری دارند می‌توان از: چشمه‌های قيزیل ربات (38.5 درجه سانتی‌گراد)، شیرگین (36 درجه سانتی‌گراد) آوج (34درجه سانتی‌گراد) و باخمیر (38 درجه سانتی‌گراد) از آن جمله می‌باشند.
منابع قابل توجّهی آب در حدود 460 کیلومتر مکعب، روی یخچال‌های طبیعی متمرکز شده است. این یخچال‌ها در حدود 7820 کیلومتر مربع یا 5/5 درصد از کل مساحت کشور را اشغال مي‌كنند. یکی از بزرگ‌ترین یخچال‌های درّه‌ای کوهستانی جهان، یخچال فدچنکو[1] (652 کیلومتر مربع با حدود 70 کیلومتر طول) در پامیر واقع شده است. در کل می‌توان گفت: بیش از 60 درصد از کلّ یخچال‌های آسیای مرکزی در تاجیکستان قرار گرفته‌اند، که بیشتر آنها در شمال و شرق پامیر می‌باشند.
جمهوری تاجیکستان در آسیای مرکزی بین عرض جغرافیایی 36 درجه و 40 دقيقه و 42 درجه و 05 دقيقه شمالی و طول جغرافیایی 31 درجه و 67 دقيقه و 14 درجه و 75 دقيقه شرقی و در عرض یکسانی با یونان، ایتالیا و اسپانیا واقع شده است. این کشور مساحتی در حدود 14310 کیلومتر مربع داشته و فاصله شرق تا غرب آن 700 کیلومتر و فاصله شمال تا جنوب آن نزدیک 350 کیلومتر می‌باشد. كلّ مساحت خشكي‌هاي تاجيكستان142700 كيلومتر مربع بوده و نزديك به 400 كيلومتر مربع، مساحت آب‌هاي آن مي‌باشد.
یکی از سوالات اساسی علاقمندان به سفر تاجیکستان اینست که آیا امکان سفر با اتوبوس یا قطار وجود دارد یا خیر؟ در جواب این سوال اساسی بیشتر علاقمندان به سفر تاجیکستان می توانم به صورت کوتاه و مختصر پاسخ بگویم که خیر. نه امکان سفر با قطار به سمت کشور تاجیکستان وجود دارد و نه با اتوبوس.
