تاجیکستان

سامانی (به تاجیکی: Сомонӣ) نام یکای پول کشور تاجیکستان است که از ۳۰ اکتبر سال ۲۰۰۰ یکای پول رسمی آن کشور اعلام و جایگزین روبل تاجیکستان شد. دولت تاجیکستان برای بزرگداشت خاندان سامانیان، نام پول رایج خود را «سامانی» گذارده است. هر هزار روبل تاجیکستانی برابر با یک سامانی قرار داده شد. بر روی اسکناس‌های سامانی چهره برخی از مشاهیر مشترک ایران و تاجیکستان نقش بسته است. برای نمونه بر روی اسکناس ۱۰۰ سامانی چهره اسماعیل سامانی و بر روی دیگر اسکناس‌ها چهره رودکی، پورسینا (ابن سینا) و میر سید علی همدانی دیده می‌شود. اسکناس‌های دیگر با سیمای مشاهیر معاصر تاجیکستانی مانند صدرالدین عینی، باباجان غفورف، میرزا ترسون‌زاده و دیگران آراسته شده‌است. کد بین‌المللی این یکای پول TJS است.

اوّلین مستعمره در قلمرویی که هم اکنون تاجیکستان نام دارد، به دوره دوّم  عصر حجر(8.900.00 هزار سال پیش) برمی‌گردد.[1] یافته‌های باستان‌شناسی و  شواهد مکتوب هرودتس[2] و منابع تاریخی دیگر اطلاعاتی در مورد زندگی، رسوم،  سنّت‌ها، حرفه، فرهنگ و روابط تجاری مردمی که در ابتدای تاریخ این منطقه در  آنجا زندگی می‌کرده‌اند، فراهم می‌كنند.

تاجیکستان کشوری فارسی‌ زبان است، که مردم آن به گویش فارسی تاجیکی سخن می‌‌گویند. اکنون در این کشور از خط استاندارد شدهٔ سیریلیک برای نگارش زبان فارسی استفاده می‌کنند، در حالی که دو کشور دیگر فارسی ‌زبان یعنی  ایران و افغانستان از خط فارسی استفاده می‌کنند، که بیش از هزار سال است، برای نگارش زبان فارسی استفاده می‌شود.

الفبای سیریلیک که عمدتاً در روسیه و برخی از کشورهای اروپای شرقی استفاده می‌شد، پس از تأسيس دولت شوروی در دهه 1920 در قلمرو آسیای میانه نیز رواج  یافت. به این ترتیب، فارسی زبانان آسیای میانه به جای استفاده از الفبای فارسی، در نوشته‌های خود حروف سیریلیک را به کار گرفتند. در تاجیکستان که بیشتر مردم به زبان فارسی سخن می‌گویند، الفبای سیریلیک به الفبای زبان تاجیکی معروف است.

استفاده از لباس‌های اروپایی در بین مردم تاجیک پس از سلطه روس‌ها بر آسیای میانه از اواخر قرن نوزدهم رایج شد و نام‌های بسیاری برای پوشاک‌های نو وارد زبان نوشتاری مردم شد؛ واژه‌هایی مثل کاستیوم(کت) بریوک(شلوار)  پلتا(پالتو) و پلش(بارانی).

به طور کلّی می‌توان گفت: كشور تاجیکستان از سه حوزه عظیم کوهستانی   تیان‌شان، آلای و پامیر با ارتفاعی بین 300 و 7496 متر از سطح دریا تشکیل   شده است. این سرزمین عموماً به مناطق طبیعی زیر با آب‌و‌هوای متغیر از   ریزگرمسیری تا برف دائمی تقسیم می‌شود:

درّه یغناب تقریبا از 150 كیلومتری شمال پایتخت تاجیكستان (شهر دوشنبه)  شروع می‌شود. درّه كمی قبل از گذرگاه انزاب شروع شده و حدود 60 كیلومتر طول  دارد. درّه توسط رودخانه‌های كومبیل[3] و برزنگا[4] شكل گرفته كه از  یخچال‌های طبیعی تقاطع كوهستانی تاكالی[5] سرچشمه می‌گیرد. انشعابات  رودخانه‌های یغناب به رودخانه زرافشان جاری می‌شود و محدوده‌ی زرافشان را  از محدوده حصار جدا می‌كند. قسمت بالایی درّه به دلیل چمن‌زارهای باشكوه به  دامنه كوه‌های آلپ مشهور می‌باشد. منطقه جمعیت دائمی ندارد. تنها در  تابستان چوپان‌ها، گاوهایشان را برای چرا به اینجا می‌آورند.

مجتمع حضرت‌بابا در قسمت شمال شرقی دهكده چهاركوه كنونی واقع شده و شامل  ساختمان‌های مذهبی متعدّدی است كه در امتداد يكديگر و روبروی آرامگاه يك  روحانی قرار گرفته است. جمعيّت محلّی روحانی را هستی پادشاه يا هستی امير  يا امير‌ حمزه صاحبقران می‌نامند.(صاحبقران به معنی استاد و منظومه‌ی ستاره  خوش يمن می‌باشد.)

مجتمع معماری تاريخی حضرت شاه در بخش قديمی شهر استروشن واقع شده كه متشكل  از 3 ساختار مذهبی است. آرامگاه حضرت شاه، آرامگاه خدايار ‌ولعمی و مسجد  حضرت‌ شاه و(همچنين مسجد نمازگاه) كه به شكل نيم‌ دايره‌ای اطراف يك چشمه  آب چيده شده‌اند. حضرت‌ شاه نام روحانی است كه در آنجا تدفين شده. طبق  افسانه‌های شفاهی وی برادر كاظم‌ بن‌ عباس است كه به طور فرضی در قرن  يازدهم در مجتمع ‌شاه‌ زند ‌سمرقند تدفين شده و عموزاده‌ی حضرت محمّد‌(ص)  می‌باشد. در قديم قبرستان، مدرسه، گورخانه و نگارخانه در مجاورت آرامگاه  وجود داشت. طبق اسناد ضبط شده دوازده قاری قرآن در شش حجره در آرامگاه  زندگی می‌كردند و برای روح متوفّی كه در قبرستان همجوار دفن می‌شود طلب  مغفرت كنند.

استرفشن يا استروشن (اوراتپّه سابق) شهری موزه‌ای و مركز هنرهای دستی و  تجارت‌ باستان است. استروشن يكی از قديمی‌ترين شهرهای آسيای مركزی است كه  در سال 2002 دو‌ هزار ‌و پانصدمين سال خود را جشن گرفت. اين شهر در 73 كيلومتری خجند واقع شده است. پارسيان آن را كوراكده و سغديان آن را  كوروش‌كده می‌نامند. پژوهشگران‌ معاصر آن را با سيروپول باستانی  شناخته‌اند. در قرن ششم قبل ميلاد مسيح شهر با 3 رديف ديوار قلعه‌دار شده و با قلعه‌ای به طول 6000 متر احاطه شده كه بدليل بازگانی پرمنفعت و صنعتگری ماهرانه آن بسيار مشهور بود.