در فوریه سال 1911 در مرکز پامير زلزله‌ای در مقیاس 9 ریشتر به وقوع پیوست و  سبب یک رانش عظیم شد که رودخانه مرغاب را مسدود کرد. قسمت پهناوری از سراشیبی‌های موزكال فرو ریختند و به آرامی روستای اوسای در زير حجم عظيمی خاك مدفون شد. تقریباً 90 سکنه از روستا کشته شدند. احتمالاً آنها هرگز نفهمیده‌اند چه اتفاقی افتاده است. مسدود شدن رودخانه سبب ایجاد یک دریاچه شد. دریاچه شروع به انباشتن آب رودخانه کرد و یک سال بعد از زلزله به  روستای سارز سرازیر شد. درياچه سارز درارتفاع 3000 متری واقع شده و  تقریباً 55 کیلومتر طول و به طور متوسط بين 1.5 تا 3.5 کیلومتر عرض دارد. درياچه سارز با حداکثر عمق تقریبی 500 متر مساحتی نزديك به 80 کیلومتر را  پوشش می‌دهد. دمای آب تقریباً 4 الی 6 درجه‌ی سانتی‌گراد است.

سفر به کشورهای تاجیکستان و ازبکستان، تجربه‌ای منحصربه‌فرد از تاریخ، فرهنگ و طبیعت خیره‌کننده جاده ابریشم را برای شما به ارمغان می‌آورد. اما برای داشتن سفری بی‌دغدغه و خاطره‌انگیز، انتخاب یک آژانس مسافرتی معتبر و باتجربه بسیار مهم است. گروه گردشگری سفرهای ناز با بیش از ۲۰ سال سابقه در برگزاری تورهای تخصصی جاده ابریشم، یکی از بهترین گزینه‌ها برای سفر به این دو کشور است. در این مقاله، به بررسی دلایلی می‌پردازیم که چرا سفرهای ناز را باید برترین انتخاب خود برای تورهای تاجیکستان و ازبکستان بدانید.  

باختر، کشوری باستانی در آسیای مرکزی است، که امروزه در منطقه جنوب  تاجیکستان، ازبکستان و شمال افغانستان واقع شده است. از باختر به عنوان  منبع عتیقه نام برده مي‌شود. یک منطقه که طلای بسیاری از آنجا استخراج  می‌شده و اسب‌های باشکوهی را می‌پرورانده است. در گنج معروف آمو‌دریا که در  قرن 19 در کناره راست رودخانه‌ی پنج یافت شد، تعداد زیادی از اقلام طلایی  همراه با تصاویری از اسب‌ها با ویژگی‌های واضحی از گونه‌های بومی منطقه  وجود داشت. رودخانه‌های پنج و وخش در وسط این منطقه جریان دارند و بعد از  بهم پیوستن، رودخانه بزرگ آمو‌دریا که در دنیای باستان به جیحون معروف بوده  است را به وجود می‌آورند. ناحیه پهناوری بین وخش و پنج (یعنی کناره چپ  درّه وخش) به نام منطقه ختل وجود داشته است. در تاریخ باستان، ختل یک قسمت  از بخارا بوده است.

دره زرافشان، سرزمینی وسیع و پر از تضادهاست. با تاریخی منزوی و اسرارآمیز که هاله‌ای از رمز و راز را به خود گرفته است، این دره برای هر کسی که می‌خواهد بقایای جاده ابریشم، فرهنگ‌های باستانی و منزوی، و فرصتی برای تجربه تاریخ هزاران ساله را از نزدیک ببیند، یک مقصد ضروری است. این دره محل تلاقی سغدی‌ها و سایر قبایل آسیای مرکزی است، تمدن‌هایی که به زمان اسکندر مقدونی بازمی‌گردند و هنوز هم سنّت‌های خود را حفظ کرده‌اند. میراث شگفت‌انگیز آن‌ها در سنگ‌نوشته‌های محوطه‌های باستان‌شناسی پنجکنت و سرزم حک شده است.  

ابوعبدالله‌ رودکی پایه‌گذار و پدر شعر کلاسیک فارسی است که در اواخر قرن 9 و اوایل قرن 10 در طی سلسله سامانیان زندگی می‌کرد. او قصیده‌ها و شعر‌های  معروفش را به زبان فارسی می‌نوشت. رودكی یک خواننده و موسیقیدان با استعداد بود. او چنگ را به زيبايی می‌نواخت. نصر‌ بن‌ احمد ‌سامانی  (943-914م) رودکی را به بخارا دعوت کرد. رودكی بيشتر عمرش را در بخارا  گذراند و از زمانی که حامیش را در سال 937م از دست داد؛ دوران سختي و  تنگدستی وی شروع شد.

پس از استقلال تاجيكستان يك گروه شبه‌نظامی در اين كشور وجود داشت كه در  سال 1993 وزير دفاع وقت، الكساندر شيشليانكف كوشش كرد آن را تبديل به يك  نيروی مسلح كند. پس از انحلال فرماندهی مشترك كشورهای هم‌سود در سال 1993  لشكر زرهی 201 تحت فرماندهی روسيه در‌آمد. قبلاً قرار بود تاجيكستان و  كشورهای هم‌سود در اين فرماندهی شريك باشند.

اگر در بزرگراه کولاب به واسع رانندگی کنید شیب‌های تند خواجه‌ مؤمن و  دیوار‌های نمکی را می‌بینید که تا ارتفاع 500 متری رسیده‌اند. راه‌های نمکی به علت تناوب لایه‌های خالص(از5 تا 15 سانتی‌متر) و ناخالص(مخلوط شده با  انواع مختلف خاک رس با حدود 5/1 سانتی متر ضخامت) براحتی قابل مشاهده هستند. این نمک‌ها حداقل در مدت 20000 سال در اینجا روی هم انباشته شده‌اند. ماركوپولو، كاشف مشهور ونيزی صد‌ها سال پیش پس از بازدید از این منطقه نوشت: در اینجا نمک سفت است و توسط بیل‌های بزرگ شکسته شده است. میزان نمک آنقدر زیاد است که تا آخر دنیا برای همه کافی است.

مجتمع معماری تاريخی حضرت شاه در بخش قديمی شهر استروشن واقع شده كه متشكل  از 3 ساختار مذهبی است. آرامگاه حضرت شاه، آرامگاه خدايار ‌ولعمی و مسجد  حضرت‌ شاه و(همچنين مسجد نمازگاه) كه به شكل نيم‌ دايره‌ای اطراف يك چشمه  آب چيده شده‌اند. حضرت‌ شاه نام روحانی است كه در آنجا تدفين شده. طبق  افسانه‌های شفاهی وی برادر كاظم‌ بن‌ عباس است كه به طور فرضی در قرن  يازدهم در مجتمع ‌شاه‌ زند ‌سمرقند تدفين شده و عموزاده‌ی حضرت محمّد‌(ص)  می‌باشد. در قديم قبرستان، مدرسه، گورخانه و نگارخانه در مجاورت آرامگاه  وجود داشت. طبق اسناد ضبط شده دوازده قاری قرآن در شش حجره در آرامگاه  زندگی می‌كردند و برای روح متوفّی كه در قبرستان همجوار دفن می‌شود طلب  مغفرت كنند.

نزديك شهر خاروغ در 2320 متری از سطح دریا و بالای رودخانه، محلّ اتّصال دو  رودخانه غُند و شاه‌دارا، مرتفع‌ترین نقطه سبز دنیا، باغ‌های کشاورزی  پامیر قرار دارد. اين باغ در بين باغ‌های کشاورزی کشورهای مشترک‌المنافع از  همه مرتفع‌تر می‌باشد. باغ‌ها در سال 1940م در یک منطقه کوهستانی سخت  تأسيس شدند. آب‌ و ‌هوا خشک و به شدّت اقلیمی است. نوسانات بارندگی بین 200  تا 300 میلی‌متر و به شرایط جوّی و ارتفاع بستگی دارد. درجه دمای متوسط  سالیانه در اینجا 8.7 درجه‌ی سانتیگراد است.

بهترین زمان برای سفر به تاجیکستان به‌طور کلی از اردیبهشت تا مهر (می تا اکتبر) است، زمانی که آب‌وهوا در بیشتر مناطق معتدل و دل‌پذیر بوده و  جاده‌های کوهستانی قابل‌دسترسی هستند. در این ماه‌ها، دشت‌های شمالی و دره‌های سرسبز مانند رودخانه زرافشان و دریاچه اسکندرکول در اوج زیبایی خود قرار دارند و فرصت‌های بی‌نظیری برای طبیعت‌گردی و کوهنوردی فراهم می‌کنند. همچنین، جشنواره‌های فرهنگی و رویدادهای محلی در این فصل‌ها برگزار می‌شوند که می‌توانند تجربه‌ی سفر را غنی‌تر کنند.